Қазақстан Республикасының ғылым және жоғары білім министрлігі Ғылым комитеті

Ш.Ш. Уәлиханов атындағы Тарих және этнология институты

Ключевые слова: историко-культурное наследие, цивилизация, Евразия, Центральная Азия, пространство, государственность, теоретико-методологическое, письменные памятники, устные сказание истории.
Объект исследования: Комплексное изучение устные сказания истории и древнетюркские письменные памятники как историко-культурное наследие средневековых тюрков, системное и комплексное изучение материального и духовного наследия средневековых тюрков.
Методы исследования: в основу взяли историческо-системное и сравнительное, а так же цивилизационный подход закономерность развития, теория и концепция познания историко-культурного наследия средневековых тюрков.
Цель программы: исследовать и использовать результаты исследования на цивилизационном подходе историко-культурного наследия средневековых тюрков.
Полученные результаты: Было выпущено учебное пособие «Тюркское историко-культурное наследие» ( 9 п.л.)  и  монография «Дәстүрлі ауызша тарих» (23 п.л.) Как итоги проделанных работ, была проведена международная научно-практическая конференция «Тюркское историко-культурное наследие в Евразийском и Центральноазиатском контексте». На конференции участвовали около 47 докладчиков. Участвовали ученые из Турции, России, Узбекистана, Киргизии и др. стран (Материалы конференции с обьемом 40 п.л. в печати) . Опубликовано  10 научных статей, выступили в 1 – Международном Академическом семинаре ( Лондон, Бэкингемский университет) в 7  международных  и 2- республиканских научных конференциях, где были апробированы  основные  положения  результатов научных работ.
Степень внедрения:  Внедрено  Учебное пособие “Историко-культурное наследие тюрков”. (9 п. л.)  в учебный   процесс бакалавриата и магистратуры исторического факультета КазНПУ им.Абая.
Сборник материалов по теме используются для проведения спецкурсов,спецсеминаров и для чтения лекций по курсу «История тюркских народов».
Материалы исследования были  включены в Учебно методическом комплексе (УМК)  по системе кредитной технологии  КазНПУ им.Абая.

Қорытынды

2006/2008 жылдарға арналған мемлекетік тапсырыс бойынша «Түркілердің тарихи-мәдени мұрасы Еуразиялық және Орталық Азия контектісінде» деп аталатын ғылыми жобаның 2007 жылғы календарлық іс-жоспардағы зерттеу жұмыстары негізінен орындалды.
Жұмыс барысында Ортағасырлық түркілердің тарихи-мәдени мұраларының үлгісі болып табылатын ауызша тарих айту дәстүрі «Қырымның қырық батыры» эпикалық жырлар негізінде талданып ғылыми айналымға енгізілді. Сонымен қатар, екінші бір мұра үлгісі-көне түркі жазба ескерткіштеріндегі тарихи-деректік көздер сұрыпталып, ғылыми тұжырымдар жасауға пайдаланылды және басқару, әскери лауызымдар терминдеріне ғылыми түсініктемелер берілді.
«Түркілердің тарихи-мәдени мұрасы» қосымша оқу құралы (9 баспа табақ) Абай атындағы ҚазҰПУ, тарих факультетінің оқу процесіне енгізілді. Шет елдік басылымда ғылыми мақала (0,25 б.т.) дайындалып басылып шығарылды. Тақырып бойынша Қытайға ғылыми іс-сапар ұйымдастырылып, қажетті деректер материалдар әкелініп, ғылыми-зерттеу жұмыстарына пайдаланылды. Пекиндегі Ұлттардың Орталық университетіндегі қазақ филологиясы факультетінің түрколог ғылымдарымен кездесу нәтижесінде  зерттелініп жатқан тақырып бойынша тәжірибе алмасып, олармен ынтымақтасуға келісім-шарт жасасу жөнінде алғашқы қадамдар жасалынды. Ғылыми тақырып бойынша  факультет оқытушылары мен студенттеріне баяндама жасалынды.
Жұмыс барысында Ортағасырлық түркілердің тарихи-мәдени мұраларының үлгісі болып табылатын ауызша тарих айту дәстүрі «Қырымның қырық батыры» эпикалық жырлар негізінде талданып ғылыми айналымға енгізілді.   Көне түркі  жазба  ескерткіштеріндегі қазақ  қырғыз  ру-тайпаларының ортағасырлық саяси қарым –қатынастары зерттелді;
Сонымен қатар, екінші бір мұра үлгісі-көне түркі жазба ескерткіштеріндегі тарихи-деректік көздер сұрыпталып, ғылыми тұжырымдар жасауға пайдаланылды және басқару, әскери лауазымдар терминдеріне ғылыми түсініктемелер берілді.
2008 жылдың 29-30 сәуірінде «Түркілердің тарихи-мәдени мұрасы Еуразия және Орталық Азия контексінде»   атты халықаралық ғылыми-практикалық конференция Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университетінде өткізіліп,оған тақырыптың ғылыми жетекшісі С.Сыздықов «Қазақстандағы түркі тарихи-мәдени мұраларын зерттеудің кейбір  мәселелері» және тақырыптың жетекші ғылыми-қызметкері Г.Жүгенбаева «Түркілерде  ауызша тарих айту  мұрасының шетелдік тарихнамасы» атты ғылыми баяндамалар жасап,   төмендегідей ұсыныстар  жасады:
– Түркілердің тарихи-мәдени мұраларын зерттеу жұмыстарын сапалы жүргізу үшін әлемдік озық технологиялық әдіс –тәсілдерді қолдану;
– Түркілердің «Халықаралық мәдени мұра» институтын құру;
– Түркілердің «Мәдени мұра» халықаралық  бағдарламасын жасау  және түркі  тілдес  елдердің  осы  бағдарламаның орындалуын үйлестіруді халықаралық «Түрксой» ұйымына тапсыруды тиісті мемлекеттік органдардан сұрау;
-Түркі  тілдес мемелекеттердің  оқу орындарында түркілердің тарихи-мәдени  мұраларының зерттеумен шұғылданатын магистрант, стажер, ғылыми қызметкерлерді алмастыру  қажеттілігін  алға  қою;
Жұмыс нәтижелерін практикаға  енгізу  мақсатында жоғарғы  оқу  орындарындағы  тарих факультеті студенттеріне «Қазақстан тарихы», «Түркі халықтарының тарихы» пәндері  мен магистранттарына арнайы курсқа  «Түркілердің тарихи-мәдени мұрасы» атты қосымша  Оқу  құралы дайындалып (9 баспа табақ) шығарылды.     Сонымен  қатар,  «Дәстүрлі ауызша тарих» атты монография ( 23 баспа табақ)  баспадан шықты және  тағы да 1-  ұжымдық монография баспаға дайындалды.
 Сонымен қорыта келгенде:
Жарияланды:
1 –монография ( 23 б.т.)
1 –Оқу құралы ( 9 б.т.)
11 – ғылыми мақалалар
Ғылыми іс шараларға қатысылды: 7-халықаралық  ғылыми конференция,  1- халықаралық  академиялық  семинар ( Лондон, Бэкингем университеті),  2-  республикалық  ғылыми конференция;
1- монография  өндірісте
Жалпы шығарылған еңбектердің көлемі  –  34  баспа табақ.
Ақпарат құралдарына шығу – 4 рет
Ғылыми іс- шаралар ұйымдастыру – 2 (1-халықаралық  академиялық  семинар ( Лондон, Бэкингем университетінде),  1- халықаралық  ғылыми  конференция: «Түркілердің тарихи-мәдени мұрасы Еуразия және Орталық Азия контексінде» Алматы)
Ғылыми   квалификациясын  көтеру – 1 докторлық диссертация дайындалды.