Қазақстан Республикасының ғылым және жоғары білім министрлігі Ғылым комитеті

Ш.Ш. Уәлиханов атындағы Тарих және этнология институты

«XXI ғасырдың үшінші онжылдығындағы Қазақстан тарих ғылымы дамуының жаңа серпіні» тақырыбында Республикалық ғылыми-практикалық конференция


2021 жылы 28 қаңтарда Ш.Ш. Уәлиханов атындағы Тарих және этнология институтында ҚР Президенті Қ.К. Тоқаевтың «Тәуелсіздік бәрінен қымбат» атты мақаласынан туындайтын ел тарихшылары алдындағы міндеттерді сараптайтын «XXI ғасырдың үшінші онжылдығындағы Қазақстан тарих ғылымының дамуының жаңа серпіні» тақырыбындағы Республикалық ғылыми-практикалық конференция өткізілді. Конференцияға Қазақстанның саясаткерлері, қоғам қайраткерлері мен тарихшылары қатысты, олар елдің және қоғамның өсіп келе жатқан сыртқы және ішкі сын-қатерлері жағдайында тарихи сананы қалыптастырудың ғылыми негіздерін құруға өте мұқтаж екендігіне назар аударды. Қазақстан Республикасының Президенті Қ.К. Тоқаевтың «Тәуелсіздік бәрінен қымбат» атты бағдарламалық мақаласы іс-шара қатысушыларының пікірінше, уақтылы болып табылады, өйткені тәуелсіздік кезеңінде Қазақстан мен қазақ халқының жүріп өткен жолын түсінудің және мемлекеттің тапсырысы бойынша ауқымды жобаларды іске асыру барысында алынған архивтік құжаттар мен материалдарды өңдеудің өткір қажеттілігі туындады. Кеңестік кезең тарихшылар мен қоғам алдында көптеген түсініксіз мәселелер мен сұрақтар қойды. Қазақстан Президенті өз сөзінде олардың кейбіреулеріне –1920 жылдардың басындағы аштыққа, мәжбүрлі көші-қонға, Алаш-орда зиялыларының мемлекеттіліктің өзге түрін құру процестері бойынша іске асырылмаған жобаларға, Кеңес Одағының ядролық мұрасына, сыртқы шекараны қалыптастыруға, әсіресе сталинизм кезеңінің қасіретіне назар аударды. Президент «білікті мамандар жүйелі зерттеумен айналысып, соған сәйкес ашаршылық мәселесіне мемлекет тарапынан баға берілгені жөн. Біз бұл күрделі мәселеге ұстамдылықпен және жауапкершілікпен қарауымыз қажет. Жалпы, тарихи зерттеулерді ұраншылдық пен даңғазасыз, таза ғылыми ұстаныммен жүргізген дұрыс» деп атап өтті. Конференцияға қатысушылар Қазақстандағы тарих ғылымы мен білімінің дамуының негізгі бағыттарын және ұлттық тарихтың өзекті мәселелерін одан әрі зерттеу перспективаларын талқылады. Тарих ғылымының көптеген бөлімдері, сонымен қатар объективті және субъективті себептерге байланысты ежелгі дәуірден бастап бүгінгі күнге дейінгі Қазақстан тарихының кезеңдеріне арналған проблемалық кластерлері зерттелмеген болып шықты. Құттықтау сөздерімен Қазақстан Республикасы Елтаңбасының авторы Ж.М. Мәлібеков пен ҚР ҰҒА академигі Д.К. Кішібеков сөйледі. Іс-шара модераторы, Институт директоры, т.ғ.д., ҚР ҰҒА корреспондент-мүшесі З.Е. Қабылдинов Қазақстанның академиялық қауымдастығы президенттің негізгі идеяларын қызу талқылайтынын және оларды жүзеге асыру үшін жобалар әзірлейтінін атап өтті. Институттың бас ғылыми қызметкері, т.ғ.к. Қ.С. Алдажұманов сталинизм кезеңін – 1920 және 1930 жылдардың басындағы аштықты, ортақ трагедия мен ұжымдық сананың негізін қалыптастыру үшін ішкі қауіпсіздік және репрессия органдарының жұмысын қайта қарастырудың шұғыл қажеттілігіне назар аударды.  Мемлекет тарихы институтының директоры, тарих ғылымдарының докторы Е.А. Әбіл Қазақстан тарихының көптеген даулы сұрақтарына жауап іздеуге тура келетін тарихшылар екендігіне және тарихпен ғылым ретінде саясаткерлер емес, тарихшылар айналысатынына назар аударды. Осыған қоса ол тарих ғылымының теориялық және әдіснамалық аспектілері бойынша жұмыс жасау қажеттілігіне тоқталды. Этнология және археология салалары бойынша бағдарламалар мен жобаларды әзірлеу мәселелері Институттың бас ғылыми қызметкері, т.ғ.д., профессор С.Е. Әжіғалидің сөзінде анықталды. Сонымен қатар, баяндамашылар ретінде ҚР ҰҒА академигі, т.ғ.д. О.С. Смағұлов, әл-Фараби ат. Қазақ ұлттық университетінің профессоры, т.ғ.д. А.М. Досымбаева, Шәкәрім ат. Семей мемлекеттік университетінің профессоры М.Қ. Кәрімов, мемлекет және қоғам қайраткері Е.Қ. Нұрпейісов, Е.А. Бөкетов ат. Қарағанды университетінің профессоры, т.ғ.д. З.Ғ. Сақтағанова, Мемлекет тарихы институтының бас ғылыми қызметкері, т.ғ.к. Қ.М. Ерімбетова және т.б. баяндама жасады.

Конференция аясында Қазақстан тарихының ежелгі заманнан қазірге дейінгі тарихының маңызды қырларын қамтыған «Қазақстан тарихы. Энциклопедиясы» атты 3 томдық ғылыми-анықтамалық энциклопедиясының тұсаукесері өткізілді. Тарихи білім қоғамды біріктіру үшін зияткерлік, мәдени және моральдық-этикалық байланыстар ретінде әрекет етеді және жеке басын куәландыратын кодтарды ұрпақтар арасында таратады.