Қазақстан Республикасының ғылым және жоғары білім министрлігі Ғылым комитеті

Ш.Ш. Уәлиханов атындағы Тарих және этнология институты

«Жұмабай Шаяхметов-көрнекті мемлекет қайраткері» атты республикалық ғылыми-теориялық конференция өтті


2021 жылдың 16 қыркүйегінде «Жұмабай Шаяхметов-көрнекті мемлекет қайраткері» атты республикалық ғылыми-теориялық конференциясы өткізілді. Жұмабай Шаяхметов-өтпелі кезеңдегі оның рөлін түсінбей, уақыттың байланысы ретіндегі Кеңестік Қазақстан тарихындағы басты тұлға, ел мен халық тағдырының траекториясын түсіну мүмкін емес. Ол кез-келген жетістікке жету үшін ғана емес, сонымен бірге белгілі бір мақсаттарға назар аудару және жағдайлар ұсынатын көптеген нұсқаларда дұрыс шешімдерді таңдау мүмкіндігі қажет болған кезде өмір сүрді. «Мұндай масштабтағы адамның жеке басы мен іс-әрекеттері ұмытылмауға тиіс». Бұл кеңестік Қазақстанды және оның саяси институттарын күшпен құру, социализмнің экономикалық негіздерін қалыптастыру, әлеуметтік құрылымды құру, жаңа адамды – оның мәдениетін, ақыл-ой картасы мен бірегейлігін қалыптастыру кезеңі болды. Тоталитарлық жүйенің қысымымен өз құзыреті шегінде Ж.Шаяхметов ұлттық кадрларды қолдады, бірақ өзі де Мәскеудің республиканы және халықты басқару ресурсы болды. Кеңес заманында қалыптасқан жаңа әлеуметтік институттар мен құрылым Шаяхметовтың қосқан үлесінің арқасында мүмкін болды. Партиялық-номенклатуралық жүйенің ішектерінде кеңестік мұраны мұра еткен билік пирамидасы салынды. Әлеуметтік лифт каналдары бойынша ауыр және қарама-қайшы бірнеше кезеңде партиялық-мемлекеттік номенклатура, мәдени және зияткерлік элита, саяси-экономикалық база құрылды. Кеңестік кезең мен Кеңес заманының қайраткерлері туралы ортақ нарратив пен дискурсты әзірлеу азаматтық бейбітшілікке, ұжымдық бірегейлік пен тарихи жадыны қалыптастыруға, қоғамның хабардар болу деңгейін және отандық тарихқа деген қызығушылықты арттыруға, ел тарихын құрметтеуге, саяси институттарға сенуге ықпал етеді.

«Жұмабай Шаяхметов – көрнекті мемлекет қайраткері» атты республикалық ғылыми-теориялық конференцияға келесі ғалымдар қатысты:

* Кіріспе сөз – Ш.Ш. Уәлиханов Тарих және этнология институтының директоры., корр-мүшесі. ҚР ҰҒА, т.ғ. д., профессор Қабылдинов Зиябек Ермұханұлы.

* Құттықтау сөз – Олжас Омарұлы Сүлейменов, қоғамдық-саяси қайраткер, жазушы

* Кішібеков Досмұхамед, философия ғылымдарының докторы, профессор, ҚР ҰҒА академигі.

1. Ахметова Лайла Сейсембекқызы-Т. ғ. д., ҚазҰУ профессоры. Әл-Фараби Атындағы Қазұу. “Жұмабай Шаяхметов және оның уақыты” кітабының тұсаукесері.

2. Аминов Талғатбек Махметович, т.ғ. к., ҚР БҒМ ҒК Мемлекет тарихы институтының аға ғылыми қызметкері, Нұр-сұлтан Қ., “Жұмабай Шаяхметовтың Екінші дүниежүзілік соғыс жылдарындағы (1939-1945) қызметі туралы”.

3. Қасымова Дидар Бейсенғалиқызы, т.ғ. к., тарих және этнология институтының жетекші ғылыми қызметкері. Ш.Уәлиханов, “Қазақстан Компартиясының VII съезі: әркелкі оқу және миф құру”. Тарих және этнология институты. Ш.Уәлиханов.

4. Гривенная Людмила Александровна, т.ғ. к., Солтүстік Қазақстан университеті М. Қозыбаева. Петропавл қаласы. “Ж.Шаяхметов өмірінің Петропавл кезеңі: республиканың болашақ басшысының қалыптасу антиномиясы.

5. Смағұлов Болат Құдайбергенұлы, т.ғ. к., аға ғылыми қызметкер. “Соғыстан кейінгі Қазақстанда өндірістің дамуы мәселесі: Жұмабай Шаяхметовтың ұстанымы”.

6. Талғатбеков Әділет, ЕҰУ Қазақстан тарихы кафедрасының докторанты. Л.Н. Гумилев Нұр-сұлтан қаласы. “Жұмабай Шаяхметовтың Қазақстан Компартиясының үшінші хатшысы лауазымындағы қызметі”.

7. Қашапова Айкөркем Нұрланқызы, Батыс Қазақстан инновациялық-технологиялық университеті. Орал қ., Қазақстан. “Екінші дүниежүзілік соғыс жылдарындағы Қазақстандағы ғылымның дамуы”.

8. Асылбеков Есбол Сенбекұлы. Шымкент қаласы, А.П. Чехов атындағы № 21 жалпы орта білім беретін мектебі,тарих магистры, тарих пәні мұғалімі. “ХХ ғасырдың кеңес дәуіріндегі Қазақстан тарихы деректері”.

9. Шаяхметов Айдар Равильевич. Дипломат, БҰҰ қызметкері, Ж. Шаяхметовтың немересі. “Мағынаны қайта құру. Жұмабай Шаяхметов туралы Эссе”.

10. Шаяхметов Ринат Равильевич, тәуелсіз зерттеуші, Ж.Шаяхметовтың немересі- “Жұмабай Шаяхметовтың орнынан түскеннен кейінгі өмірі”.

Конференцияға қатысушылар ел дамуының қазіргі жағдайында, мемлекет пен ұлт құрылысы үдерісіндегі сын-қатерлер мен тарихи мұраны бағалаудың маңыздылығы күшейген кезде тарих ғылымының жаңа тұжырымдамасын жасау қажеттігі Қазақстанның қалыптасуындағы Мемлекет қайраткерлерінің рөлін сыни тұрғыдан қайта қарастыру қажеттігін атап өтті. Конференцияға қатысушылар тарихи оқиғаларға объективті көзқарас пен тарихизм қағидаттарын басшылыққа ала отырып, қажет деп санайды:

1. Мұрағат құжаттарына және тарих ғылымының теориясы мен әдіснамасы саласындағы жаңа әзірлемелерге, Қазақстан мен ТМД елдерінің ғылыми және мұрағат мекемелерінің бірлескен қызметін үйлестіруге сүйене отырып, кеңестік кезеңдегі Қазақстан тарихының зерттелмеген беттері мен даулы мәселелерін және ел мен қоғам өміріндегі партиялық-мемлекеттік номенклатураның рөлін зерделеуге бағытталған ғылыми зерттеулерді дәйекті жүргізу.

2. Ғылыми және мұрағат мекемелерінің, университеттердің қызметіндегі Қазақстан тарихының кеңестік кезеңіндегі зерттеулерді және мемлекет қайраткерлерінің рөлі мен мемлекет және қоғам құрылысына ж.Шаяхметовтың қосқан үлесін маңызды бағыт ретінде қарастыру.

3. Кеңестік кезеңдегі Қазақстан тарихындағы проблемалық блоктарды зерттеу бойынша тәжірибе алмасу үшін ғылыми-әдістемелік семинарлар өткізу.

4. Кеңестік кезеңдегі Қазақстан тарихы және ел мен қоғам өміріндегі есімнамалардың рөлі бойынша докторлық және магистрлік жұмыстар үшін тақырыптар әзірлеу.

5. Кеңестік кезең бойынша ғылыми сыннан өткен тақырыптарды және ел мен қоғам өміріндегі есімнамалардың рөлін жария кеңістікке ілгерілету бойынша ақпараттық құрылымдармен ынтымақтастықты дамыту.

6. Конференция қатысушылары Жұмабай Шаяхметовтің Қазақстанның дамуындағы ерен еңбегін атап өтіп, оның туғанына 120 жыл толуына орай бірқатар мемориалдық іс-шаралар өткізуді ұсынады.

7. Алматы қаласының қалалық өкіметінің алдында бетоннан гранитке немесе мәрмәрге орындалған Алматы қаласының Орталық зиратындағы Жұмабай Шаяхметовтың қабірүсті бюстін қайта жаңарту туралы өтініш жасасын. Ескерткіш монументалды өнер ескерткіші ретінде мемлекеттің қорғауында. Мүсінші В.Рахмановтың үлгісі бойынша жасалып, белгілі сәулетші М. Меңдіқұловтың тұғырына орнатылды.