Қазақстан Республикасының ғылым және жоғары білім министрлігі Ғылым комитеті

Ш.Ш. Уәлиханов атындағы Тарих және этнология институты

«ШЕТЕЛДІК АУДИТОРИЯ ҮШІН ҚАЗАҚСТАННЫҢ ҚЫСҚАША ТАРИХЫН ӘЗІРЛЕУ» ЖОБАСЫ БОЙЫНША ТАШКЕНТ ҚАЛАСЫНА ІССАПАР ТУРАЛЫ


2022 жылдың 24 шілдесі – 6 тамыз аралығында “Шетелдік аудитория үшін Қазақстанның қысқаша тарихын әзірлеу” жобасы аясында Ташкент қаласына қоғаммен байланыс жөніндегі директор орынбасарының міндетін атқарушы, тарих ғылымдарының кандидаты, жоба үйлестірушісі А.Т. Абдулина және PhD докторанты, Ш.Ш. Уәлиханов атындағы Тарих және этнология институты Этнология және антропология бөлімінің ғылыми қызметкері Б.А. Әшім ғылыми іссапармен барды.

Сапар мақсаты: Өзбекстандағы Әлішер Науаи атындағы Өзбекстан Ұлттық кітапханасында, Өзбекстан Республикасы Ғылым Академиясының іргелі кітапханасы, сонымен қатар Ташкент қаласындағы басқа да Ғылым және мәдениет мекемелерінде жоба тақырыбы бойынша материалдарды анықтау және фотокөшірмелер жасау.

Ш.Ш. Уәлиханов атындағы Тарих және этнология институтының кітапхана қорына енгізу үшін Ташкент қаласы кітапханаларының қорларынан материалдарды анықтау және көшіру бойынша іссапардың қойылған мақсаты мен міндеттері толық көлемде орындалды (барлығы 9148 л., оның ішінде 1717 кадр). Өзбекстанның Әлішер Науаи атындағы Ұлттық кітапханасында революцияға дейінгі кезеңдегі басылымдар – орыс саяхатшыларының, шенеуніктерінің, сондай-ақ жергілікті интеллигенцияның авторлығына жататын журналдар мен газеттердегі мақалалар орналастырылған сирек қордың материалдары зерделенді.

Бұл басылымдардың ішінде мынадай аспектілерді сипаттайтын материалдар бар: орыс Түркістанының әртүрлі салалардағы жағдайы (әскери-әкімшілік басқару, сот ісін жүргізу, оның ішінде билер мен қазиевтердің халық соттарының жұмысы, шаруашылық, темір жолдар, денсаулық сақтау, халық (демография және этнография) және т. б.), Кенесары Қасымовтың көтерілісі туралы, орыстардың Қашқариядағы саяхаттары туралы материалдар және тағы басқалары.

[1] Өзбекстан мұрағаттарында жұмыс істеуге рұқсаттың болмауына байланысты мұрағат құжаттарын алуға мүмкіндігіміз жоқ.

Көптеген көшірілген кітаптарда қазақ халқының материалдық мәдениеті, салт-дәстүрлері, әдет-ғұрыптары, шаруашылығы (жылқы шаруашылығының, қой шаруашылығының ерекшеліктері, қазақтардың жартылай отырықшылыққа көшуі, шөп шабудың басталуы, егін жинау және т.б.) туралы қызықты мәліметтер бар.

Сонымен қатар, кеңестік кезеңдегі, негізінен 1916 жылғы ұлт-азаттық көтеріліс, Қазақстандағы колхоз құрылысы туралы кітаптардың суреттері түсірілді.

Іссапар барысында Тәуелсіздік жылдары орындалған Өзбекстанның этнологиясы бойынша монографиялар мен диссертацияларды анықтауға және көшіруге ерекше назар аударылды. Олардың ішінде, Арифханова З. х., Зунунова г. Ш. “Тәуелсіздік жағдайындағы Ташкент өзбектерінің салттық өмірі” (Ташкент, 2006), Бегжанова Б. “Салттар контекстіндегі “сыңсу” Қарақалпақ үйлену әндері” (“Ғылым және қоғам”, 2019, № 3), Карлыбаев М. “Қарақалпақстағы Медресе” XIX-XX ғасырдың басы” (Нүкіс, 2002).

Белсенді этнологиялық зерттеулер Қарақалпақстан автономиялық республикасында жүргізіліп жатқанын атап өтуге болады. Бұл еңбектер қарақалпақтар мен қазақтардың этномәдени жақындығына байланысты бізді қызықтырады, сондықтан бұл материалды салыстырмалы аспектіде пайдалануға болады. Жұмыс келесі ғылыми іссапарлар барысында жалғасатын болады.