2022 жылғы 1 қарашада Ш.Ш. Уәлиханов атындағы Тарих және этнология институты және Саяси қуғын-сүргін құрбандарын толық ақтау жөніндегі мемлекеттік комиссияның қызметін қолдау мақсатындағы жобалық кеңсесі бірлесіп, «Қазақстандағы саяси қуғын-сүргін құрбандарын толық саяси-құқықтық ақтаудың ғылыми-әдістемелік негіздері: қуғын-сүргін құрбандарының жаңа санаттары» атты Халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференциясын өткізді.

Конференцияда келесі бағыттар бойынша мәселелер талқыланды:

1) Қазақстандағы саяси қуғын-сүргін мәселелерінің ерекшелігі және қуғын-сүргін құрбандарын толық саяси-құқықтық ақтаудың ғылыми-әдіснамалық мәселелері.

2) Қазақстанның тәуелсіздігі мен аумақтық тұтастығы үшін күрескерлерге, сондай-ақ ғылым, мәдениет және басқа да сала өкілдеріне қарсы қуғын-сүргін.

3) 1920 жылдардың соңы – 1930 жылдардың басындағы Қазақстандағы кулактардың, бухталардың, жартылай феодалдардың (орта шаруалардың) жойылуы.

4) Большевиктік-Сталиндік биліктің шаруаларға қатысты күштеп ұжымдастыру, дайындау және басқа да саяси науқандары.

5) Сталиндік депортациялар және арнайы қоныс аударушылар.

6) Қазақстан аумағындағы ГУЛАГ лагерьлері.

7) Дін қайраткерлеріне қарсы Қазақстандағы кеңестік репрессиялық саясат.

8) 1929-1931 жылдардағы халық көтерілістері мен наразылықтары.

9) 1916–1930 жылдардағы Қазақстаннан келген мәжбүрлі босқындар.

Конференция барысында Ш.Ш. Уәлиханов атындағы Тарих және этнология институтының жетекшілігімен құқық және тарих ғылымы саласындағы жетекші сарапшылардан құралған Мемлекеттік комиссияның 2022 жылға арналған жұмысының негізгі нәтижелері талқыланды. Форумға Қазақстан, Ресей, Қырғызстан ғалымдары – тарихшылары, саясаттанушылары, философтары мен дінтанушылары, Республикалық жобалық кеңсенің басшылығы мен қызметкерлері, өңірлік комиссия мүшелері қатысты.

Конференцияның модераторы болып бағдарламаның ғылыми жетекшісі – институт директоры, тарих ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Республикасы Ұлттық ғылым академиясының корреспондент-мүшесі Зиябек Ермұханұлы Қабылдинов сөз сөйледі.

Республикалық ғылыми-практикалық конференцияның қатысушыларына алғы сөз сөйлегендер қатарында Саяси қуғын-сүргін құрбандарын толық ақтау жөніндегі мемлекеттік комиссияның қызметін сүйемелдеу жөніндегі жобалық кеңсенің басшысы, ҚР еңбек сіңірген қайраткері, заң ғылымдарының кандидаты – Сабыр Ахметжанұлы Қасымов болды.

Конференцияның негізгі баяндамашылары:

• Черепанов Константин Владимирович, Ф.М. Достоевский атындағы Омбы мемлекеттік университетінің дүние жүзі тарихы кафедрасының доценті, тарих ғылымдарының кандидаты «Моңғол Халық Республикасындағы саяси қуғын-сүргін ерекшеліктері» баяндамасымен (Омбы қ., Ресей Федерациясы);

• Жәкішева Сәуле Әукенқызы, Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің профессоры, тарих ғылымдарының докторы, «1920-1930 жылдар тоғысындағы қуғын-сүргінге ұшыраған байлардың әлеуметтік портреті» баяндамасымен (Алматы, Қазақстан);

• М.Қозыбаев атындағы Солтүстік Қазақстан мемлекеттік университетінің Қазақстан халқы Ассамблеясы кафедрасының меңгерушісі, тарих ғылымдарының кандидаты Гривенная Людмила Александровна «Қазақстан аумағындағы 1920 жылдардың басындағы қарулы көтерілістердің ерекшеліктері», (Петропавл, Қазақстан).

Баяндамаларды тыңдап, талқылағаннан кейін «Қазақстандағы саяси қуғын-сүргін құрбандарын толық саяси-құқықтық ақтаудың ғылыми-әдістемелік негіздері: қуғын-сүргін құрбандарының жаңа санаттары» атты халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференциясының қатысушылары оның өзектілігінің артып келе жатқанын атап өтті. Қ-Ж.К. Тоқаевтың 2020 жылғы 24 қарашадағы Саяси қуғын-сүргін құрбандарын толық ақтау жөніндегі мемлекеттік комиссия құру туралы Жарлығын іске асыру аясында бұл тақырыптың үлкен әлеуметтік, гуманитарлық маңызы зор. Конференция материалдары үлкен қоғамдық наразылық пен тарихымыздың қасіретті беттерінің бар шындығын ашып көрсетуге және оның құрбандарының есімін мәңгілікке қалдыруға деген зор ықыласын білдіреді. Ол жаппай саяси қуғын-сүргін тарихын жаңа әдіснамалық және ақпараттық тәсілдер тұрғысынан терең түсінудің маңыздылығын, мемлекеттік органдардың, білім беру ұйымдарының, азаматтық қоғам институттарының, конфессиялардың, әртүрлі топтардың күш-жігерін біріктіру қажеттілігін көрсетеді.

1920-1950 жылдары Қазақстанда жүргізілген зорлық-зомбылық жорықтары мен саяси қуғын-сүргіннің объективті бейнесін қалпына келтіру отандық және шетелдік мұрағаттардағы бұрын қол жетімсіз болған мұрағат материалдарын анықтау, жинақтау және талдау бойынша қатаң ғылыми-сараптамалық жұмыстарға негізделуі керек. Қазақстандағы саяси қуғын-сүргін құрбандарының цифрланған, толық, бірыңғай деректер базасын құру мақсатында барлық жабылған қорларды толығымен құпиясыздандыру, олардағы құжаттарды ғылыми айналымға енгізу жөнінде ұсынымдар дайындау – қазіргі таңда маңызды мәселелердің бірі.

Сыртқы байланыстар, ақпарат және ғылыми кластер бөлімінің ғылыми қызметкері, магистр Смағұлова А.М.