20 Nisan 2023’de Ş.Ş. Ualihanov Tarih ve Etnoloji Enstitüsü’nde 7 ciltlik akademik yayın “Eski çağlardan günümüze Kazakistan Tarihi”in beşinci cildinin hazırlanması çerçevesinde “XVIII-XX yy. BAŞINDA KAZAKİSTAN TARİHİNİN KESME KONULARI” konulu uluslararası bir bilimsel-pratik çevrimiçi konferans düzenlendi.
Konferansın moderatörlüğünü Bilimsel Çalışma Enstitüsü müdür yardımcısı tarih bilimleri adayı Ş.B. Tileubayev açılış konuşmasıyla başladı.
İlk bilimsel raporu bilim adamı K.Ş. Hafizova, “Çin belgelerine göre Abılay Han’ın ölümünün versiyonu” konusunda yaptı. 2015 yılında Abılay Han’ın ölümüyle ilgili Çin verilerine dayanan bir makale yayınladığını iletti. Ancak araştırmacılardan herhangi bir destek veya şikayet gelmemiştir. Araştırmacı sonuçlarını paylaştı.Ona göre 1778-1780’e ait bazı belgeler vardır. Örneğin, Abılay Han’ın 1778’de yazdığı ondan fazla mektubu keşfedildi. Ancak mektubun yazıldığı tarih tercüme edilmemiş veya içlerinde belirtilmemiştir. Abılay Han, yabancı ülkelerin kendi yönetimini tanımasını istedi. Abılay, dış güçlerin etkisini çok iyi anlamıştı. Ayrıca ülkede iktidarla ilgili bazı sorunlar da vardı (Dayır han, Abilmambet’in oğlu Bolat, gücünü güçlendirmek istedi). Bu nedenle Han, tahtı miras almak için bu sorunu ayrı mektuplarda gündeme getirdi. Çin’e gönderilen son mektuplar Veli Bahadur imzalı olmasına rağmen, Abılay han tarafından damgalanmıştır. Genel olarak, Abılay han’ın ölüm yeri ile ilgili birkaç versiyon vardır: Talas yakınları, Taşkent ve Türkistan. Bu nedenle, Han’ın ölüm tarihi ve koşulları konuların hala kapsamlı bir şekilde araştırılması gerekiyor. Bence Abılay’ın yaşam yolu bildiğimizden daha ilginç ve çekici, hayatı ve eserleri hakkında hala kanıtlanması gereken çözülmemiş sırlar var.
Profesör M.J. Abdirov, “Rus emperyalizminin anatomisi: Rusya’nın Avrasya’daki dış politikasının askeri-saldırgan yönleri (örneğin, XVIII-XIX yüzyıllarda Kazakistan)” konulu bir konuşma yaptı. Ayrıca A. Akkali şahsiyet tarihi çalışmalarında çelişkiler ve yeni yaklaşımlar konusunu gündeme getirdi. A. Ş. Şamgonov, 1836-1838’de Isatay Taymanulı ve Mahambet Ötemisulı liderliğindeki ayaklanmanın 2. aşamasına ilişkin araştırma sonuçlarını paylaştı.
K.V. Çerepanov “XIX yüzyılın başında – XX yüzyılın başında Kazak bilimsel ve kültürel seçkinlerinin temsilcilerinin faaliyetlerinin dünya tarihi bağlamında ölçeği ve önemi” ve S.N. Mamıtova “19. yüzyılın ikinci yarısı – 20. yüzyılın başlarında Kazak toplumunda hayırseverlik tarihinin yerel tarihçiliği: araştırma sorunları” ve M.M. Kappasov, “Göçebe nüfusun sosyal ve ekonomik durumunun nicel araştırma yöntemi (XIX yüzyılın sonu – XX yüzyılın başında Kırgız arazi kullanımıyla ilgili Materyaller temelinde)” konulu araştırmasını paylaştı.
A. Jarkenova, “Olgusal malzeme olarak 1897 Rus İmparatorluğu’nun İlk Genel Nüfus Sayımı” konusunda konuştu. S.B. Kurmanalin, Eset Kötıbarulı önderliğindeki ayaklanma ve ulusal kurtuluş hareketlerinin devamlılığının sorunlarını ortaya koydu. N.Y. Jetpisbay, Abilhayır Han’ın Orenburg yönetimiyle ilişkisinin sorunlarını analiz etti.
Sunulan tüm konular alakalı ve ilginçti. Akademik baskıda, özellikle de kendine has özellikleri olan 5. ciltte önemli sorunlar var. Örneğin, ulusal kurtuluş ayaklanması ile ilgili olarak hala araştırılması gereken birçok teorik konuya dikkat çekildi. Ulusal kurtuluş ayaklanmasını bölgelere ve aşiretlere ayırmak yerine, liderlerinin rolü ve çalışmalarını tek bir süreklilik açısından ele almanın önemi de vurgulandı.
Konferansa Enstitü çalışanları, 7 ciltlik “Eski çağlardan günümüze Kazakistan Tarihi” adlı akademik yayının yazarları, Barnaul (RF), Astana, Ural, Kostanay, Atırav vb. şehirlerden tarihçi-araştırmacılar ve genç bilim adamları katıldı.
Ş.Ş. Ualihanov Tarih ve Etnoloji Enstitüsü Bilimsel Sekreteri, PhD – N.N. Kurmanalina