2025 жылғы 3 мамыр – Алматыдағы Ш.Ш. Уәлиханов атындағы Тарих және этнология институтында, Иран Ислам Республикасы Елшілігінің мәдени орталығының қолдауымен, 1920-1930 жылдардағы ашаршылық трагедиясына және оның шетелдегі қазақ диаспорасының қалыптасуына әсеріне арналған маңызды дөңгелек үстел өтті. Іс-шара Қазақстан, Қырғызстан және Ираннан келген жетекші тарихшыларды, ғалымдар мен дипломаттарды жинады.
Отырысты ашқан Ш.Ш. Уәлиханов атындағы Тарих және этнология институтының Бас директоры, ҚР ҰҒА академигі, т.ғ.д., профессор Зиябек Ермұханұлы Қабылдинов Қазақстан тарихындағы осы қайғылы бетті терең зерттеудің маңыздылығын атап өтті. Дөңгелек үстел жұмысына Иран Ислам Республикасының Алматыдағы Бас консулдығының атташесі, Сағди Хоссейн Агазаде қорының өкілі, Қырғызстан Сыртқы істер министрлігі Дипломатиялық академиясының проректоры, т.ғ.д., профессор Зайнидин Карпекович Курманов, сондай-ақ ирандық ғалымдар: Иран Ұлттық мұрағаты мен кітапханасының жетекші ғылыми қызметкері, PhD, профессор Нури Мұстафа және Алламе Табатабай университетінің профессоры, PhD Тишияр Мандана қатысты.
Іс-шара аясында ашаршылық кезінде Иранға қоныс аударуға мәжбүр болған қазақтардың тағдырына жарық түсіретін Ираннан алынған бірегей мұрағаттық деректер ұсынылды. Бұл материалдар трагедияның ауқымын және қазақ халқының көші-қон жолдарын зерттеу үшін құнды дерек болып табылады.
Жаңа басылымдардың тұсаукесеріне ерекше назар аударылды. Тарих және этнология институты бас директорының халықаралық байланыстар жөніндегі орынбасары Жеңіс Ж.Ж. редакциясымен дайындалған «Тарих-е олжайту» кітабының тұсаукесері өтті. Сондай-ақ «1931-1933 жылдардағы ашаршылық: Әулиеата өңірі бойынша нәубет куәгерлері мен ұрпақтарының естеліктері. Сұхбат материалдарының жинағы. Көптомдық. І том» және «1931-1933 жылдардағы ашаршылық: Алматы облысы бойынша нәубет куәгерлері мен ұрпақтарының естеліктері. Сұхбат материалдарының жинағы. Көптомдық. ІІ том» көптомдық жинақтары ұсынылды. Бұл ашаршылық құрбандарының куәгерлері мен ұрпақтарының естеліктерін қамтитын жинақтарды Тұңғышбай Байқұлов құрастырған.
Пікірталастарға Ш.Ш. Уәлиханов атындағы Тарих және этнология институтының өкілдері: бас ғылыми қызметкер, т.ғ.д., профессор Оразгүл Мұқатова, Қазақстанның ежелгі және ортағасырлық тарихы және шекаралас елдер бөлімінің меңгерушісі, т.ғ.к. Жанымхан Ошан, бас ғылыми қызметкер, п.ғ.д., профессор Сайын Борбасов, жетекші ғылыми қызметкер, т.ғ.к., Айнагүл Қайыпбаева, сондай-ақ Қазақстан иранистер қауымдастығының төрағасы, ф.ғ.к., доцент Болатбек Батырхан және жас тарихшылар белсенді қатысты.
Дөңгелек үстел тарихи трагедияның тереңдігін ғана емес, сонымен қатар оның салдарларын, әсіресе шетелдегі қазақ диаспорасының қалыптасуы контекстінде зерттеудегі халықаралық ынтымақтастықтың маңыздылығын атап көрсетті.
