ПЦФ жобалары
20-50 жылдардағы Қазақстандағы жаппай саяси қуғын-сүргін және ақтау процестері: бірыңғай деректер базасын құру
ҒЗЖ тақырыбы бойынша: ИРН OR11465470
«20-50 жылдардағы Қазақстандағы жаппай саяси қуғын-сүргін және ақтау процестері: бірыңғай деректер базасын құру»
2021 жылғы 07 шілдедегі № 347 шарт (келісімшарт)
Өзектілігі
Бағдарлама ҚР Президенті Қ. К. Тоқаевтың 2020 жылғы 24 қарашадағы Жарлығына сәйкес құрылған саяси қуғын-сүргін құрбандарын толық ақтау жөніндегі мемлекеттік комиссияның жұмысына ғылыми-сараптамалық ұсыныс беруге бағытталған, оның Қазақстандағы саяси қуғын-сүргін жөніндегі құпияланған, бұрын ғылыми айналымға енгізілмеген архивтік және құжаттық материалдарды зерделеу, саяси қуғын-сүргін құрбандарының бірыңғай дерекқорын құру, толық ақтау процестерін жүзеге асыру үшін Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасына түзетулер енгізу жөнінде ұсынымдар әзірлеу жөніндегі комиссиялары мен жұмыс топтары арасында өзара жұмыс жасайды. Саяси қуғын-сүргін құрбандарын ақтау мәселесі бүгінгі күні Қазақстанда ашық күйінде қалып отыр. 1950-ші жылдардан бастап және 1990-шы жылдары бірнеше кезеңде жүргізілген ақтау ісіндегі үлкен жұмысқа, оның ішінде Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесі жанындағы саяси қуғын-сүргін құрбандарын ақтау жөніндегі комиссияның қызметіне қарамастан, «жаппай саяси қуғын-сүргін құрбандарын ақтау туралы» 1993 жылғы 14 сәуірдегі Қазақстан Республикасының Заңын қабылдау, қудалауға ұшыраған Қазақстанның барлық азаматтарына таралған, қуғын-сүргін құрбандарының барлық санаттарын толық (заңды және саяси) ақтау жөніндегі мәселе ашық күйінде қалып отыр. Құқық қорғау және басқа да мемлекеттік органдардың көптеген құпия архивтері толық ашылмаған және қолжетімді емес, қуғын-сүргінге ұшырағандардың және ақталғандардың барлық есімдері аталмаған. Кеңес өкіметінің саяси қуғын-сүргін құрбандарының деректер базасын құру және жаңа тұжырымдамалық тәсілдер негізінде Қазақстанда ақтау процестерін жалғастыру егемен Қазақстанның демократиялық мемлекеттердің әлемдік қоғамдастығына интеграциялануы жағдайында қажет болатын посткеңестік кеңістіктегі тоталитарлық жүйенің еңсерудің көрсеткіші болады.
Мемлекеттік комиссияның негізгі міндеті кеңестік кезеңдегі саяси қуғын-сүргін құрбандарының барлық санаттарын заңдық және саяси ақтау болып табылады. Комиссия қызметін әдіснамалық қамтамасыз ету, қуғын-сүргінге ұшырағандардың әртүрлі санаттарын ақтау ерекшелігін айқындау, комиссия қызметін жандандыру үшін әдіснама жөніндегі комиссия және 11 жұмыс тобы, жобалау кеңсесі құрылды. Халықаралық тәсілдер мен стандарттар негізінде материалдарды жан – жақты зерделеу жүргізілгеннен кейін қуғын-сүргін құрбандарын толық заңдық, ал жекелеген санаттарға қатысты саяси ақтауды жүзеге асыру жоспарлануда. Ғылыми-техникалық бағдарламаны іске асыруға еліміздің жетекші ҒЗИ, ғылыми орталықтары мен жоғары оқу орындарынан кеңес кезеңіндегі саяси қуғын-сүргінді зерделеу жөніндегі белгілі ғалым-мамандар қатысады.
Бағдарламаныңмақсаты– саяси қуғын-сүргін құрбандарын толық ақтау жөніндегі мемлекеттік комиссияның, оның әдіснамасы жөніндегі комиссиясының және отандық және шетелдік архивтерден жаңа архивтік материалдарды анықтау, жинау және талдау жөніндегі жұмыс топтарының ғылыми-сараптамалық ұсыныс беру, жабық қорларды құпиясыздандыру, оларды ғылыми айналымға енгізу, Қазақстан Республикасында саяси қуғын-сүргін құрбандарының бірыңғай базасын құру жөніндегі ұсыныстарды дайындау толық ақтау процестерін аяқтау үшін ұсынымдар әзірлеу.
Бағдарламаның міндеттері:
– зерттеу тақырыбы бойынша ғылыми әдебиеттерді зерттеу, талдау және жаппай саяси қуғын-сүргін мен ақтау үдерістерін зерттеудің теориялық-әдіснамалық негіздерін әзірлеу, КСРО-да тоталитарлық қоғам орнату шарттарымен Кеңес өкіметінің қуғын-сүргін саясатының өзара байланысы факторларын анықтау;
саяси қуғын-сүргінді кешенді зерделеу, Қазақстандағы нақты ақталмаған саяси қуғын-сүргін құрбандары санаттарының тізбесін, оның ішінде: қолданыстағы заңнамада қамтылмаған құрбандар санаттарын; заңнамада аталған, бірақ іс жүзінде ақталмаған құрбандар санаттарын айқындау; саяси не заңдық ақтауға ұшырамаған адамдар санаттарын айқындау, халықаралық тәжірибені ескере отырып, оларды толық ақтауды негіздеу;
ҚР Бас прокуратурасының, ҚР ҰҚК, ҚР ІІМ, ҚР ҚМ архив қорларына қол жеткізу, отандық архивтерде (ҚР ОМ, ҚР Президенті архиві, ҚР Ұлттық архиві, облыстық және аймақтық архивтер), Ресей, Германия, Польшаның шетелдік архивтерінде жұмыс жасау, Австрия, Украина, Өзбекстан, Қырғызстан, Тәжікстан, Моңғолия, Қытай, Түркия, Иран және т. б.
– қылмыстық істерді зерделеу және оларды қылмыстардың құрамы, жазаларды өтеу орындары бойынша саралау, ату баптарын анықтау, электрондық дерекқорды жасау үшін қуғын-сүргінге ұшырағандардың ұлттық құрамына, әлеуметтік шығу тегіне және жеке деректеріне талдау жүргізу;
– куәгерлердің және олардың ұрпақтарының ауызша куә естеліктерін жинау, қуғын-сүргінге ұшырағандардың туыстары мен ұрпақтарының тағдырын зерделеу және т.б. мақсатында еліміздің өңірлері бойынша археографиялық экспедициялар ұйымдастыру жұмыстарын жүргізу;
– саяси қуғын-сүргін құрбандарының электрондық дерекқорын құру жолымен ғылыми процеске ақпараттық технологияларды әзірлеу және енгізу;
– саяси қуғын-сүргін құрбандарын ақтау тәжірибесін Қазақстанның кеңестік және қазіргі заңнамаларында зерделеу, шет елдердің (ТМД, Оңтүстік-Шығыс және Орталық Еуропа елдері) тәжірибесімен салыстырмалы талдау жүргізу;
– нормативтік-құқықтық базаны талдау және Қазақстан Республикасының заңнамасына өзгерістер мен толықтырулар енгізу және саяси қуғын-сүргін құрбандарына қатысты тарихи әділеттілікті қалпына келтіру, саяси қуғын-сүргін құрбандарының барлық санаттарын ақтау жөніндегі жұмыстарды аяқтау бойынша практикалық ұсынымдар мен ұсыныстар әзірлеу;
– мемлекеттік саясаттағы саяси қуғын-сүргін құрбандарын тарихта қалдыру жөніндегі жұмыстың негізгі бағыттарын анықтау, патриотизм мен ұлттық идеологияны қалыптастыру мақсатында кешенді іс-шаралар өткізу.
– саяси қуғын-сүргін құрбандарын тарихта қалдыру, оның ішінде Қазақстанның бостандығы, тәуелсіздігі және аумақтық тұтастығы үшін күресте батырлық танытқандарға нормативтік-құқықтық актілерді әзірлеуді және ұсыныстарды енгізу.
Күтілетін нәтижелер:
Бағдарлама жұмысының нәтижелері саяси қуғын-сүргін құрбандарының бірыңғай республикалық электрондық деректер базасында, жеке сайтта, архивтік құжаттар жинағында, ұжымдық монографияда, естелік кітабында ұсынылатын болады. Бағдарлама шеңберінде Web of Science дерекқорының 1 (бірінші), 2 (екінші) не 3 (үшінші) квартиль, Social Science Citation Index немесе Arts and Humanities Citation Index кіретін және (немесе) бағдарламалық жасақтамасы бойынша процентилі бар рецензияланатын ғылыми басылымдарда 2 (екі) мақала және (немесе) шолу жариялау жоспарлануда. Citescore Scopus базасында кемінде 35 (отыз бес); Шетелдік және (немесе) отандық басылымдарда (КОКСОН ұсынған) 15 (он бес) мақала және (немесе) шолу. Бағдарлама шеңберінде зерттеулердің нәтижелерін апробациялау үшін халықаралық және республикалық конференциялар өткізілетін, БАҚ-та материалдар дайындалатын, саяси қуғын-сүргін құрбандарын толық ақтау және оларды тарихта қалдыру жөніндегі Қазақстан Республикасының заңнамасына түзетулер мен толықтырулар енгізу жөнінде практикалық ұсынымдар мен ұсыныстар әзірленетін болады.
Зерттеу тобы:
Бағдарламаның ғылыми жетекшісі – тарих ғылымдарының докторы, профессор, Ш. Ш. Уәлиханов атындағы Тарих және этнология институтының директоры З. Е. Қабылдинов.
Әдіснама жөніндегі комиссиялар
Толық оңалту жөніндегі мемлекеттік комиссияныңқұрамы
| 1. | КАСЫМОВ Сабыр Ахметжанулы | “Қаһармандар” республикалық қоғамдық қорының президенті, Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген қайраткері, заң ғылымдарының кандидаты, жетекші |
| 2. | БОРЧАШВИЛИ Исидор Шамилович | Қазіргі заманғы құқық Институтының директоры, Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының жанындағы ғылыми-консультативтік кеңестің мүшесі, заң ғылымдарының докторы, профессор |
| 3. | АБИЛЬ Еркин Аманжолулы | Мемлекет тарихы институтының директоры, тарих ғылымдарының докторы, профессор |
| 4. | ХАН Виталий Вячеславович | Қазақстан Республикасы Бас прокуратурасының жанындағы Құқық қорғау органдары Академиясының профессоры, заң ғылымдарының кандидаты |
| 5. | АБАЙДЕЛЬДИНОВ Ербол Мусинович | Л. Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің профессоры, заң ғылымдарының докторы |
| 6. | ДИХАН Камзабекулы | ЕҰУ проректоры, ҚР ҰҒА академигі, филология ғылымдарының докторы |
Саясиқуғын-сүргінжөніндегіжабық архив қорларынжан-жақтызерделеужәнеолардыкезең-кезеңіменқұпиясыздандыружөніндегікіші комиссияның құрамы
| 1. | АБДЫГАЛИЕВБерик | ҚР Парламентінің депутаты, Македония Республикасы Парламентінің мүшесі, тарих ғылымдарының кандидаты |
БАҚ-пен байланысжөніндегікіші комиссияның
Құрамы
| 1. | САРЫМ Айдос | ҚР Парламентінің депутаты, ҚР Президенті жанындағы НСОД мүшесі |
Саясиқуғын-сүргінқұрбандарынтолықақтаужөніндегімемлекеттіккомиссияныңотырысынақорытындылардайындау, архив көздері мен басқа да материалдардыжинау, зерделеужөніндегіжұмыстоптарының құрамы
Қол жеткізілген нәтижелер 2021 ж.
Осы жобаны орындау шеңберінде 2021 жылдың қорытындысы бойынша қазіргі уақытқа:
1 жаппай саяси қуғын-сүргін құрбандарының бірыңғай дерекқоры сайтының басты бетінің жұмыс прототипі және іздеу жүйесінің прототипі;
2 жобалық офиспен және өңірлік комиссиялармен өзара іс-қимыл шеңберінде Мемкомиссияның қызметін сүйемелдеу бойынша ғылыми – сараптамалық материалдар-талдамалық анықтамалар, жаппай қуғын-сүргін құрбандарын ақтау туралы заңнамаға өзгерістер енгізуге ұсынымдар әзірленді;
3 Қазақстан Республикасының арихивтерінде бұрын анықталмаған арихивтік материалдар жиналды және зерттелді;
4 жаңа архив көздері табылды, олар бойынша ақталмаған жаппай саяси қуғын-сүргін құрбандарының тізімі жасалды;
5 тарихнамаға талдау жасалды, әдіснамалық тәсілдер зерделенді және зерттеу әдістемелері енгізілді;
6 Нормативтік-құқықтық актілерге талдау жүргізілді, ретроспективадағы жоғары заңнаманың қайшылықтары зерттелді;
7 ХХ ғасырдың 20-50 жылдарындағы қайғылы оқиға туралы куәгерлер мен олардың ұрпақтарының ауызша естеліктері жинақталған;
8 “ХХ ғасырдың 20-50-ші жылдары Қазақстандағы жаппай саяси қуғын-сүргін құрбандарын ақтау мәселелері: отандық тәжірибе және халықаралық тәжірибе” атты Халықаралық ғылыми-практикалық конференция өткізіліп, материалдар жинағы шығарылды;
9 жаңа тарихи зерттеулердің тұсаукесері өткізілді: т.ғ. д., профессор В. И. Козодой «Алихан Букейханов. Человек-эпоха», т.ғ. к., профессор Т.К. Алланиязова«ГУЛАГ және ГУПВИ тарихы: тәжірибе және зерттеу мәселелері».
Нәтижелер мақалаларда, халықаралық ғылыми-практикалық конференциядағы баяндамаларда, конференция материалдарының жинағында көрсетілген. Ғылыми және ғылыми-көпшілік мақалалар: КОКСОН басылымдарында – 11, шетелдік рейтингтік журналдарда (РҒДИ) – 4, республикалық журналдарда – 13, БАҚ – та – 34, баяндамаларда – 32, конференция материалдарының жинақтарында-32 жарияланған.
Жоба бойынша жарияланымдар
I шетелдік рейтингтік журналдардағы жарияланымдар (Web of Science және Scopus, РҒДИ)
1 Мусагалиева А.С. Размещение и бытовое устройство спецпереселенцев Кубани в 30-е годы (на примере Карагандинской области) // История (РАН). – 2021. – №6. (в печати).
2 Козыбаева М.М., Гривенная Л.А. Неизвестный голод начала 1920-х годов в казахской степи // «Вестник Кыргызского национального университета имени Жусупа Баласагына». – 2021. – № 2 (106). – С. 91-100.
3 Гривенная Л.А. Политика «военного коммунизма» в Казахстане как предтеча голода начала 1920-х годов // Сборник материалов Всероссийской научной конференции «Актуальные вопросы истории Сибири». Тринадцатые научные чтения памяти профессора А.П. Бородавкина. – 2021. (в печати).
4 Хан В.В. «Правовой закон»: дихотомия иррационального/рационального в праве // Вестник Академии правоохранительных органов. – 2021. – № 4 (22) (в печати).
КОКСОН журналдарындағы II Жарияланымдар:
1 Борчашвили И.М., Курманбаев Б.М. Историко-правовые подходы в исследовании насильственной коллективизации и других политических кампаний в отношении крестьянства // Отан тарихы. – 2022. – № 1 (97) (впечати).
2 Makhat D. Bolshevik Opposition to the Idea of Turkic Unity (The First Quarterof the Twentieth Century). // ВестникКазНУ. Серия историческая. – 2021. – №4 (в печати).
3 Шотбакова Л.К. Депортация народов Кавказа в Казахстан: история и проблемы реабилитации // Вестник Карагандинского университета. Серия История Философия». – 2021. – № 4 (в печати).
4 Сактаганова З.Г. «Ашаршылық – Великий джут» 1931-1933 гг. в Центральном Казахстане: к постановке проблемы // Вестник Карагандинского университета. Серия История. Философия. – 2021. – №2. – С. 117-128.
5 Көкебаева Г.К. Кеңес-герман майданындағы соғыс тұтқындарының халықаралық-құқықтық статусын анықтау мәселесі // Отан тарихы. – 2021. – № 2. – С. 101-113.
6 Көкебаева Г.К. Түркістан ұлттық бірлестігінің Еуропа елдеріндегі қызметі // Отан тарихы. – 2021. – № 3. – С. 182-189.
7 Ким Г.Н., Абжанов Х.М. Кеңестік кәрістерге қарсы қуғын-сүргін: таптаурыннан тарихи шындыққа // Вестник КазНПУ. Серия «Исторические и социально-политические науки». – 2021. – № 3(70). – С. 6-17.
8 Мусагалиева А.С. «Чистка колхозов от «байско-кулацкого элемента…»: репрессивная политика Советской власти в Тельмановском районе Карагандинской области в 1932–1933 гг. // Отан тарихы. – 2021. – № 4 (в печати).
9 Шаповал Ю.В. Борьба советской власти с мусульманским духовенством в Северном Казахстане в 20-30-е годы XX века: от статуса «лишенцев» до «участников контрреволюционных организаций. // Журнал «Аль-Фараби». – 2021. – № 4 (в печати).
III Басқа да отандық ғылыми журналдардағы жарияланымдар:
1 Abil Y. Right of rebellion: on the problems of rehabilitation of participants in anti-soviet rebellions in Kazakhstan. // InterConf. – 2021. – №78 – P.209-215. https://doi.org/10.51582/ interconf.7-8.10.2021.024
2 Абиль Е. О реабилитации участников антисоветских восстаний в Казахстане в 1920 – 1933 годах // Тенденции развития науки и образования. – 2021. – № 4 (в печати).
3 Абиль Е. Право на восстание // Портал Qazaqstan tarihy. // https://e-history.kz/ru/news/show/32844/.
4 Алимгазинов К.Ш. Освещение истории войны в публикаторской работе Архива Президента Республики Казахстан // Несломленный народ. От общей победы к общей исторической памяти. Коллективная монография. Институт всеобщей истории Российской академии наук, Институт истории государства Министерства образования и науки РК. Ответ. ред. М.А. Липкин, Б.Г. Аяган – М.: Весь мир, 2021 – С. 97–106.
5 Асилов Н.Т. Военно-мобилизационная деятельность органов военного управления Казахстана в годы Великой Отечественной войны // Военно-теоретический журнал «Багдар-Ориентир». 2021. – №3. – С. 75-81.
6 Ауанасова А.М. Политика большевистско-сталинской власти в отношении байства в конце 20-х-начале 30-х гг. ХХ века // Вестник Министерства юстиции Республики Казахстан. – 2021. – № 5 (40) (в печати).
7 Ауанасова А.М. Баи – жертвы раскулачивания // https://edu.e-history.kz/ru/ publications/show/33117.
8 Балтабаева К.Н. Виновным себя не признал // Фемида. – 2021. – № 7. – С. 35-40.
9 Балтабаева К.Н. Пидахмет Бобкин и его потомки // Электронный научный журнал «edu.e-history.kz». – 2021. – №3 (27) // https://edu.e-history.kz/ru/publications/view/1681. (дата обращения: 2021-20-19).
10 Махат Д. Жазушы Оралхан Бөкей еңбектері тарихи дерек. // Кітапхана.kz. журналы. – 2021. – № 2. – С. 10-18.
11 Махат Д. Академик Ә.Марғұланның эпистолярлық мұралары: кеңестік кезеңдегі қазақ-түрік ғалымдарының хаттары // Кітапхана.kz. журналы. – 2021. – № 2. – С. 4-17.
12 Mussagaliyeva A.S. Mussabekova R.M. Deportation of Russian Germans to Northern Kazakhstan during WWII // Journal of the American historical society of Germans from Russia. –2021. – № 1. – P.12-17.
13 ХанВ.В. Decoding of legal formulas of the first constitution of the RSFSR of July 10, 1918: anti-legal nature of the constitutional standards // НауковийвісникДніпропетровськогодержавногоуніверситетувнутрішніхсправ. Спецвыпуск. – 2022. – № 1 (впечати).
IV Конференцияжинақтарындағыжарияланымдар:
1 АбжановХ.М. ҚошкеКемеңгерұлыжәнеқуғын-сүргінқасіреті // «Тəуелсіздіктұғыры – тіл, таным, тарих» аттыхалықаралықғылыми-тəжірибеліконлайн-конференцияныңматериалдары. – Алматы: «Елтанымбаспасы», 2021.
2 Айдарбаева Р.К. Алаш зиялылары және Қытайдағы қазақ-қырғыз босқындары // Сборник материалов Международной научно-практической конференции «Вопросы реабилитации жертв массовых политических репрессий в Казахстане в 20-50х гг. ХХ века: отечественный опыт и международная практика». (Алматы, 02 ноября 2021 г.). – Алматы: ИИЭ КН МОН РК, 2021. (в печати).
3 Алимгазинов К.Ш. Участие архивов Казахстана в работе Государственной комиссии по полной реабилитации жертв политических репрессий // Материалы XXVIII Международной научно-практической конференции «Документация в информационном обществе: цифровая трансформация в интересах человека, общества, государства» (Москва 28-29 октября 2021 г.) – Москва, 2021. (в печати)
4 Алимгазинов К.Ш. Использование архивных документов в работе Государственной комиссии по полной реабилитации жертв политических репрессий в Казахстане // Материалы III Международно-практической конференции «Архивное дело на современном этапе: практики, проблемы, инновации». – Алматы, 2021. (в печати).
5 Асилов Н.Т., Алимгазинов А.Ш. Документы архивов Украины о партизанах-казахстанцах в годы Великой Отечественной войны // Сборник материалов Международной научно-практической конференции «Вопросы реабилитации жертв массовых политических репрессий в Казахстане в 20-50х гг. ХХ века: отечественный опыт и международная практика». (Алматы, 02 ноября 2021 г.). – Алматы: ИИЭ КН МОН РК, 2021. (в печати).
6 Ауанасова А.М. Репрессивная политика в отношении байства и крестьянства в Казахстане в 1928 – 1934 гг. ХХ века // Сборник материалов Международной научно-практической конференции «Вопросы реабилитации жертв массовых политических репрессий в Казахстане в 20-50х гг. ХХ века: отечественный опыт и международная практика». (Алматы, 02 ноября 2021 г.). – Алматы: ИИЭ КН МОН РК, 2021. (в печати).
7 Аупенова А. У. О взаимодействии с музеем ГУЛАГа (из опыта работы Академии «Bolashaq»)// Сборник материалов Республиканского научно-методического вебинара с международным участием «Сотрудничество кафедр АНК с музеями и архивами по сохранению исторической памяти (на примере вузов Карагандинской области)» / Составители: Калашникова Н.П., Жуманова А.З., Тулеубаев Ж.З. – Караганда: Изд-во НАО «Карагандинский ун-т им. Акад. Е.А. Букетова», 2021. – С. 155-174.
8 Аупенова А.У. Проблематика выявления мест захоронений заключенных на территории, входившей в состав Карагандинского ИТЛ // Сборник материалов Международной научно-практической конференции «Вопросы реабилитации жертв массовых политических репрессий в Казахстане в 20-50х гг. ХХ века: отечественный опыт и международная практика». (Алматы, 02 ноября 2021 г.). – Алматы: ИИЭ КН МОН РК, 2021. (в печати).
9 Балтабаева К.Н. Казахстанские беженцы в 1916–1930-е годы: история и память // Сборник материалов Международной научно-практической конференции «Вопросы реабилитации жертв массовых политических репрессий в Казахстане в 20-50х гг. ХХ века: отечественный опыт и международная практика». (Алматы, 02 ноября 2021 г.). – Алматы: ИИЭ КН МОН РК, 2021. (в печати).
10 Балтабаева К.Н. Из опыта работы в государственных и ведомственных архивах Казахстана и зарубежных стран в контексте реализации задач Государственной комиссии по полной реабилитации жертв политических репрессий // Материалы Республиканской научно-практической конференции «Независимость: история, архивы и перспективы научных исследований». (Павлодар, 28 октября 2021 г.) – Павлодар: ГАПО, 2021. (в печати).
11 Гривенная Л.А. «Голод начала ХХ годов как гримаса «военного коммунизма» // Сборник материалов Международной научно-практической конференции «История Казахстана в советский период: исследования и проблемы», (Алматы, 20 октября 2021 г.) – Алматы: ИИЭ КН МОН РК, 2021. (в печати).
12 Гривенная Л.А. «Проблема учета количества участников вооруженных выступлений 1920-1930-х годов на территории Казахстана» // Сборник материалов Международного круглого стола «Критерии исследований масштабов политических репрессий: отечественный и зарубежный опыт» на базе ЕНУ им. Л. Гумилева. (г. Нур-Султан, 30 октября 2021 г.). – Нур-Султан. НАО «ЕНУ им. Л.Н.Гумилева», 2021. (в печати).
13 Жакишева С.А. Предложения Т. Рыскуловв в Комиссию Яковлева-Молотова // Сборник материалов Международной научно-практической конференции «Вопросы реабилитации жертв массовых политических репрессий в Казахстане в 20-50х гг. ХХ века: отечественный опыт и международная практика». (Алматы, 02 ноября 2021 г.). – Алматы: ИИЭ КН МОН РК, 2021. (в печати).
14 Жакишева С.А. Правовая оценка «Большого террора»: формирование парадигмы права, морали, правосознания // Сборник материалов Научно-практического форума «Независимость Республики Казахстан: история и память» (Павлодар, 31 мая 2021 г.) – Павлодар, 2021. (в печати).
15 Жумашев Р.М. Депортации (насильственные переселения) как составляющая дискурса государственного террора // Сборник материалов Международной научно-практической конференции «Вопросы реабилитации жертв массовых политических репрессий в Казахстане в 20-50х гг. ХХ века: отечественный опыт и международная практика». (Алматы, 02 ноября 2021 г.). – Алматы: ИИЭ КН МОН РК, 2021. (в печати).
16 Карибаев С.У. «Из истории вхождения Казахстана в 30-е года ХХ века в составе Советской Федерации» // Сборник материалов Международной научно-практическая онлайн-конференция «История образования и укрепления Казахского государства: новые открытия и научные оценки». (Нур-Султан, 22 января 2021г.). – Нур-Султан: НАО «ЕНУ им.Л.Н.Гумилева», 2021. – С.48-53.
17 Козыбакова Ф.А. ҚР ОМА қорларындағы «әлеуметтік қауіпті элемент» ретінде кәмпескеленіп қудаланған қазақ шаруаларының тағдыры // Сборник материалов Международной научно-практической конференции «Вопросы реабилитации жертв массовых политических репрессий в Казахстане в 20-50-х гг. XX века: отечественный опыт и международная практика». (Алматы, 2 ноября, 2021) – Алматы: ИИЭ КН МОН РК, 2021. (в печати).
18 Көкебаева Г.К. «Қысқы соғыс» және тұтқындар мәселесі // Сборник материалов Республиканской научно-практической конференции «Қазақстанның ұлы жеңіске қосқан үлесі және Ақай Нүсіпбеков мұрасы». – Алматы: ИИЭ КН МОН РК, 2021. – С.34-40.
19 Махат Д. Влияние советской тоталитарной системы на образование // Сборник материалов Международной научно-практической конференции, посвященной 70-летию Заслуженного деятеля Казахстана, лауреата Международной литературной премии «Алаш», доктора филологических наук, профессора Турсына Кудакельдиевича Журтбай (Нур.-Султан, 15 октября 2021 г.). – Нур-Султан: НАО ЕНУ им. Л.Н. Гумилева, 2021 г. (в печати).
20 Махат Д. Взгляд на духовное и культурное наследие: со страниц советской печати // Сборник материалов Международной научно-практической конференции, посвященной 70-летию Заслуженного деятеля Казахстана, лауреата Международной литературной премии «Алаш», доктора филологических наук, профессора Турсына Кудакельдиевича Журтбай (Нур.-Султан, 15 октября 2021 г.). – Нур-Султан: НАО ЕНУ им. Л.Н. Гумилева, 2021. (в печати).
21 Махат Д.А. Бөкейханов, А. Байтұрсынов, М. Дулатов и др. Проблемы казахстанского общества начала ХХ века, затронутые в письмах интеллектуалов Алаш // А. Букейханов в контексте отечественной науки: новые междисциплинарные исследования и поиски (4 ноября, 2021 г.) – Семей, 2021. (впечати).
22 Mussagaliyeva A.S. Colonization of the Kazakh steppe by the Soviet regime (1920-1930) // Sixth European Congress on World and Global History – Minorities, Cultures of Integration, and Patterns of Exclusion. (Лейпциг, Германия, 16-17 июня 2021 г.) – 2021. (в печати).- https://events.liveto.io/events/eniugh-2021?access_key=eniugh
23 Мусагалиева А.С. Политика «ликвидации кулачества как класса» и ее проведение в Казахстане (на примере Акмолинской области) // От СССР к современной России: история страны в ретроспективе ХХ-ХХI вв. (события, символы, образы). Международная научная конференция. (Саратов, 22-23 октября 2021 г.) – Саратов, 2021. (в печати).
24 Сактаганова З.Г. К вопросу об этапах истории лагерей ГУЛАГа в Казахстане // Сборник материалов Международной научно-практической конференции «Вопросы реабилитации жертв массовых политических репрессий в Казахстане в 20-50х гг. ХХ века: отечественный опыт и международная практика». (Алматы, 02 ноября 2021 г.). – Алматы: ИИЭ КН МОН РК, 2021. (в печати).
25 Сактаганова З.Г. Реабилитация жертв политических репрессий — заключенных лагерей ГУЛАГ в Казахстане: исторический опыт, проблемы, новый поиск // Уроки истории – дань прошлому. Специальный выпуск материалов Республиканского вебинара, приуроченного ко Дню памяти жертв политических репрессий. Материалы республиканского научно-методического вебинара с международным участием «Сотрудничество кафедр АНК с музеями и архивами по сохранению исторической памяти (на примере вузов Карагандинской области») / Сост. Калашникова Н.П, Жуманова А.З., Тулеубаев Ж.З. – Караганда, 2021. – С.79-88.
26 Сактаганова З.Г. Лагеря ГУЛАГа в Карагандинской области// Материалы научно-практической конференции «Тарихтан тағылым — өткенге тағзым», посвященной памяти жертв политических репрессий и голода. — Караганда, 2021. (в печати).
27 Смагулова А.М. Исследовательские стратегии и практика изучения проблем вынужденных беженцев периода сталинизма в рамках деятельности Госкомиссии // Сборник материалов Международной научно-практической конференции «Вопросы реабилитации жертв массовых политических репрессий в Казахстане в 20-50х гг. ХХ века: отечественный опыт и международная практика». (Алматы, 02 ноября 2021 г.). – Алматы: ИИЭ КН МОН РК, 2021. (в печати).
28 Тлеубаев Ш.Б. Алаш қозғалысының қайраткері Ыбырайым Жайнақов және ұлттық бірегейлікті сақтау мәселелері // Сборник материалов Международной научно-практической конференции «ХІХ ғ. аяғы – ХХ ғасырдың бірінші ширегіндегі Жетісу тарихы: тұлғалары мен өзекті мәселелері». (Талдықорған, 8 октября 2021 г.) – Талдықорған, 2021. – С. 62-73.
29 Хан В.В. Антиправовые нормы Конституции РСФСР от 10 июля 1918 года – фундаментализм большевистского тоталитаризма // Сборник материалов Международной научно-практической конференции «Вопросы реабилитации жертв массовых политических репрессий в Казахстане в 20-50-х гг. ХХ века: отечественный опыт и международная практика». (Алматы, 02 ноября 2021 г.). – Алматы: ИИЭ КН МОН РК, 2021. (в печати).
30 Шотбакова Л.К. Материалы открытых фондов Государственного архива Карагандинской области как исторический источник по изучению истории насильственно переселенных в Центральный Казахстан народов в 1930-1940-е годы // Сборник материалов Международной научно-практической конференции «Вопросы реабилитации жертв массовых политических репрессий в Казахстане в 20-50х гг. ХХ века: отечественный опыт и международная практика». (Алматы, 02 ноября 2021 г.). – Алматы: ИИЭ КН МОН РК, 2021. (в печати).
31 Шаповал Ю.В. «Религиозное служение в условиях антирелигиозных репрессий 1920х-1930-х годов: на примере жизни муллы Караганды Жармагамбетова Саябека» // Сборник материалов республиканской научно-практической конференции «Қазақстандағы «дін дүрбелеңі»: кеңестік биліктің дінге қарсы репрессиялық шаралары». – Алматы: ИФПР, 2021. (в печати).
32 Шаповал Ю.В. Источниковая база по реабилитации православного духовенства, монашествующих, мирян // Материалы Круглого стола «Репрессии в Казахстане в 20-30е годы XX века: проблемы реабилитации» (Алматы, 26 мая 2021 г). – Алматы: ИФПР, 2021. (в печати).
V Бұқаралық ақпарат құралдарындағы (БАҚ)
Жарияланымдар:
1 Айдарбаева Р.К. Выступление на телепроекте «ALTAI aptа» //ALTAI TV – 2021. – 6 августа – URL:https://oskementv.kz/ru/archive/programs/programs_policy/altai’_apta/1217001 (дата обращения 2021-11-06).
2 Асылов Н.Т. Соғыста әскери тұтқынға түскендерді ақтау ісі жүргізіліп жатыр // QAZAQSTAN.tv. – 2021. – 27 октября.
3 Балтабаева К.Н., Мұқаметханұлы Н. Қытай ауған қазақтар // Egemen Qazaqstan. – 1921. – 8 маусым.
4 Джапаров Б. По сей день мы не избавились от влияния колониальной идеологии // – 2021. – 30 мая. – URL: https://rus.azattyq-ruhy.kz/interview/24694-po-sei-den-my-ne-izbavilis-ot-vliianiia-kolonialnoi-ideologii-istorik-boris-dzhaparov (дата обращения 2021-11-06).
5 Жумашев Р.М. Годы “великого бедствия XX столетия // Казахстанская правда” – 2021. – 24 июня. – URL: https://www.kazpravda.kz/articles/view/godi-velikogo-bedstviya-hh-stoletiya (дата обращения 2021-11-06).
6 Жакишева С.А. от 15 сентября 2021 г. Статья «Новые данные о жертвах репрессий и раскулачивания появляются в Казахстане» // Казахстанская правда. – 2021. – 15 сентября. – URL:https://www.kazpravda.kz/news/obshchestvo/novie-dannie-o-zhertvah-repressii-i-raskulachivaniya -poyavlyautsya-v-kazahstane) (дата обращения 2021-11-06).
7 Көкебаева Г. Біз Отанымыздың ұлттық теңдікке ұмтылысынан нәр аламыз // Егемен Қазақстан. – 2021 жыл. – 17 мамыр.
8 Көкебаева Г. «Үлкен Түркістан»: деректер не дейді? // Егемен Қазақстан. – 2021. – 2 маусым.
9 Көкебаева Г. Тұтқынның талайсыз тағдыры // Астана ақшамы. 2021. – 26 маусым.
10 Қойшыбаев Б. Азаттық күрескерін толық ақтау қажет. Репрессияның бірінші толқынындағы алғашқы құрбандық // Ақіқат. – 2021. – 18 Қыркүйек. – URL:https://aqiqat.kazgazeta.kz/news/11537. (дата обращения 2021-11-06).
11 Қойшыбаев Б. Қуғын-сүргіндер: сипаты мен ерекшеліктерін зерделеуге кіріспе // Ана тілі. – 2021. – 09 Қыркүйек. – URL:https://anatili.kazgazeta.kz/news/59579. (дата обращения 2021-11-06).
12 Махат Д.А. Сталиндік саяси репрессияның баспасөз беттеріндегі көрінісі: тарихшы ғалым Е.Бекмахановтың қуғындалуы. – 2021. – 31 мая – URL: https://alash24.kz/news/13810. (дата обращения 2021-11-06).
13 Махат Д.А. Президенттің тәуелсіздік туралы мақаласы ашаршылықты зерттеуге тың серпін беруі тиіс – Казинформ. – URL:https://lenta.inform.kz/kz/danagul-mahat-prezidenttin-tauelsizdik-turaly-makalasy-asharshylykty-zertteuge-tyn-serpin-berui-tiis_a374627. (дата обращения 2021-11-06).
14 Махат Д.А. Академик Әлкей Марғұлан түрік ғалымдарымен хат алмасқан.- 2021. – 22 апреля – URL:https://alash24.kz/news/13537. (дата обращения 2021-11-06).
15 Махат Д.А. Алаш қайраткерлерінің ақиқатқа жетелейтін деректері ұзақ жылдар жабық болды. – 2021. – 18 февраля – URL:https://alash24.kz/news. (дата обращения 2021-11-06).
16 Махат Д. Замана зұлматы: ашаршылық кезеңдері бөлек қаралуы тиіс // Егемен Қазақстан. – 2020. – 1 июня. – URL:https://egemen.kz/article/237387-zamana-zulmaty-asharshylyq-kezenhderi-bolek-qaraluy-tiis… через @egemenkz. (дата обращения 2021-11-06).
17 Махат Д. Архивтерді ашатын кез келген жоқ па? // Айқын. – 2020. – 30 мамыр. URL:https://aikyn.kz/47566/arhivterdi-ashatyn-kez-kelgen-zhoq-pa/. (дата обращения 2021-11-06).
18 Махат Д. «Редактор не үшін қуғындалды» // «Астана ақшамы» газеті. – 2021. – 3 июля – URL:https://www.astana-akshamy.kz/redaktor-ne-ushin-qughyndaldy//12822. (дата обращения 2021-11-06).
19 Махат Д. Интервью на телеканале «Хабар» // URL:https:// khabar.kz/kk/news/kogam/item/133857-bakytzhan-bajbolatkyzy-alzhir-turmesinde-duniege-kelgenin-70-zhyl-bojy-kupiya-saktap-kelgen.(дата обращения 2021-11-06).
20 Мусагалиева А.С. Нам дорога каждая страница истории // Казахстанская правда. – 2021. – 18 марта.
21 Мусагалиева А.С. Бір архивтан табылған саяси репрессиялар тарихы // Егемен Қазақстан. – 21 маусым. – 2021.
22 Мусагалиева А.С. Исследования надо вести в местных архивах // URL:https://e-history.kz/https://ehistory.kz/ru/news/show/32690/?fbclid=IwAR2o4qWxz9qWwiDGNZ78Sg4aWio-SVQSZVpI2-KJX24hBKlt_7GXthcA0i8. (дата обращения 2021-11-06).
23 Мусагалиева А.С. «Много нераскрытых документов». Как реабилитируют жертв репрессий? // URL:https://rus.azattyq.org/a/kazakhshtan-rehabilitation-of-victims-of-political-repressions/31281897.html. (дата обращения 2021-11-06).
24 Мусагалиева А.С. Работа по реабилитации репрессированных будет длиться не один год // URL:https://www.inform.kz/ru/rabota-po-reabilitacii-repressirovannyh-budet-dlit-sya-ne-odin-god-professor-araylym-musagalieva_a3793893. (дата обращения 2021-11-06).
25 Омарбеков Т.О. Ұлт қасіретін арқау еткен туынды // Егемен Қазақстан. – 2021. – 22 января.
26 Омарбеков Т.О. Алапат ашаршылық ақиқаты // Егемен Қазақстан. – 2021. – 17 февраля.
27 Омарбеков Т.О. Ақтаңдақты ғылыми тұжырым ғана айқындайды //Егемен Қазақстан. 2021. – 23 февраля.
28 Омарбеков Т.О. Ата заңымыз – болашағымыз // Қазақ әдебиеті. – 2021. – 29 августа.
29 Сатершинов Б.М. Дін қайраткерлерін ақтау – біздің міндетіміз / Munara. – 2021. – № 15-45. – 10 августа. – URL:https://nurgasyr.kz/p/baytzhan-satershinov-din-ajratkerlerin-tau-bizdi-mindet (дата обращения 2021-11-06).
30 Сатершинов Б.М. Истории репрессированных: комиссия выступила с предварительным докладом // Almaty TV. – 2021. – 27 мая. – URL:https://www.youtube. com/watch?v=FA8W9aVb4rA (дата обращения 2021-11-06).
31 Тлеубаев Ш.Б. Әр құжатта мыңдаған адамның тағдыры тұр // «Айқын». – 2021. – 01 июня. – URL:https://aikyn.kz/142043/ (дата обращения 2021-11-06).
32 Тлеубаев Ш.Б. Тәуелсіздікті алудан гөрі сақтап қалу қиын: тарихшы ғалымның пікірі // Жетысу. – 2021. – 17 сентября. – URL:http://7-su.kz/news/cat-12/12175/ (дата обращения 2021-11-06).
33 Шотбакова Л.К. Комиссия әділдікке жетелейді // Орталық Қазақстан. – 2021. – 30 мая.
34 Шотбакова Л.К. Реабилитацией жертв насильственно депортированных в Казахстан народов занимаются ученые // Казинформ. – 2021. – 29 Мая.
VI Баяндамалар мен сөз сөйлеулер:
1 Абиль Е. Методологическая основа научных исследований в области политических репрессий // на международной конференции «Политические репрессии в Казахстане: методологические концепты и новые исследовательские подходы», (г. Петропавловск; 10 февраля 2021 г.).
2 Абиль Е. Теоретические и методологические проблемы процесса реабилитации жертв политических репрессий // Круглый стол «Политические репрессии в Казахстане: специфика и особенности», (г. Нур-Султан НАО «ЕНУ им.Л.Н. Гумилева», 26 февраля 2021 г.).
3 Абиль Е. Казахский атономизм: история и ее использование в современной политике» // Международная научно-праткическая конференции «Алаш көсемі – Әлихан Бөкейханов», (г.Петропавловск, 4 марта 2021 г.).
4 Абиль Е. Модератор // Международный форум «Независимость Республики Казахстан: история и память» в рамках проекта АНК «Тарихтан тағылым – өткенге тағзым» – «Память во имя будущего», (г. Павлодар, 31 мая 2021 г.).
5 Алимгазинов К.Ш. Участие архивов Казахстана в работе Государственной комиссии по полной реабилитации жертв политических репрессий // XXVIII Международная научно-практическая конференция «Документация в информационном обществе: цифровая трансформация в интересах человека, общества, государства», (г.Москва 28-29 октября 2021 г.).
6 Алимгазинов К.Ш. Использование архивных документов в работе Государственной комиссии по полной реабилитации жертв политических репрессий в Казахстане // Материалы III Международно-практической конференции «Архивное дело на современном этапе: практики, проблемы, инновации», (2021 г.).
7 Ауанасова А.М. Задачи рабочей группы по реабилитации жертв массовых политических репрессий за годы тоталитаризма» // Круглый стол «Политические репрессии в Казахстане: специфика и особенности», (г. Нур-Султан, ЕНУ им. Л.Н. Гумилева, 26 февраля 2021 года).
8 Ауанасова А.М. // «Ордалы елге – 30 жыл», в рамках 30-летия Независимости Республики Казахстан (г.г. Нур-Султан /Прага, 15 апреля 2021 года).
9 Ауанасова А.М. // Международная конференция «История борьбы за формирование государственности тюркских народов в конце ХIХ-ХХ вв.», посвященная 100-летию образования Каз.АССР (Алматы, КазНУ им. Аль-Фараби, Республика Турция, г. Анкара, институт Ататюрка при ун-те Хаджеттепе, 16 апреля 2021 г.).
10 Гривенная Л.А. «Бандитизм» или «протест»?: к вопросу о тенденциях в освещении крестьянских вооруженных выступлений начала 1920-х годов в научной литературе» // Республиканский круглый стол «Голод в Казахстане в 1921-1922 годах в отечественной и зарубежной научной литературе», приуроченный к 100-летию голода начала 1920-х годов (г.Алматы, Институт истории и этнологии имени Ч.Ч. Валиханова, 21 сентября 2021 г.).
11 Калашникова Н.П. Политика исторической памяти Казахстана: история женских лагерей ХХ века и реабилитация // Научно-практический форум «Независимость Республики Казахстан: история и память» в рамках марафона, организованного АНК «Память во имя будущего», (г. Павлодар, 31.05. 2021 г.).
12 Карибаев С.У. участие в Международной видеоконференции «Ордалы елге – 30 жыл», в рамках 30-летия Независимости Республики Казахстан (г. Нур-Султан – Прага, 15 апреля 2021 г.).
13 Кыдыралина Ж.У. Общественные настроения в Казахстане по документам спецорганов (1941–1945 гг.): репрезентативность источников и перспективы их изучения // XIII Международная научная конференция «Пути к Победе. Человек, общество, государство в годы Великой Отечественной войны» // (г. Екатеринбурге, Ельцин Центр, 22.06.2021 г.).
14 Кыдыралина Ж.У. Роль Ассамблеи народа Казахстана в укреплении ценностей Независимости // Региональная научная конференция «Тәуелсіз Қазақстан жасампаздыққа толы жылдар Атырау облысының басты жетістіктері», посвященной 30-летию Независимости РК, (г. Атырау, Атырауский университет им. Х. Досмухамедова, 02.09.2021 г.).
15 Кокебаева Г.К. Туркестанская политическая эмиграция в первой половине ХХ в. // Круглый стол (г. Алматы, 21 октября 2021 г.).
16 Кокебаева Г.К. выступление // Международная научно-практическая конференция «Документация в информационном обществе: цифровая трансформация в интересах человека, общества, государства», (г.Москва, 28-29 октября 2021 г.).
17 Кокебаева Г.К. Советские военнопленные: ститистика, пребывание в плену и репрессии // Международная научно-практическая конференция «Вопросы реабилитации жертв массовых политических репрессий в Казахстане в 20-50-х гг. ХХ века: отечественный опыт и международная практика», (г. Алматы, 2 ноября 2021 г.).
18 Омарбеков Т.О. Выступление на Круглом столе «Политические репрессии в Казахстане: специфика и особенности» (г. Нур-Султан, НАО «ЕНУ им. Л.Н. Гумилева», 26 февраля 2021 г.).
19 Омарбеков Т.О. выступление на Круглом столе «Қазақстандағы ашаршылық: себептері және салдарлары» // (г. Нур-Султан, Парламент Республики Казахстан, 2021 г.).
20 Омарбеков Т.О. выступление на Международной конференции «История борьбы за формирование государственности тюркских народов в конце ХIХ-ХХ вв.», посвященная 100-летию образования Каз.АССР (г.Алматы, КазНУ им. Аль-Фараби, 16 апреля 2021 г., Республика Турция, г. Анкара, институт Ататюрка при ун-те Хаджеттепе).
21 Сактаганова З.Г. Сотрудничество кафедр АНКс музеями и архивами по сохранению исторической памяти (на примере вузов Карагандинской области) // Республиканский научно-практический вебинар с международным участием, (г. Караганда, Карагандинский университет им. Е.А. Букетова совместно с РОО «Ассоциация кафедр Ассамблеи народа Казахстана «Шаңырақ», 2021 г.).
22 Сактаганова З.Г. выступление на научно-практической конференции «Тарихтан тағылым – өткенге тағзым», посвященной памяти жертв политических репрессий и голода, (г. Караганда, АНК Карагандинской области, 2021 г.)
23 Сактаганова З.Г. Лагеря ГУЛАГа: к вопросу об уточнении данных по Казахской ССР и Карагандинской области // Семинар «Организация работы региональных комиссий, (г.Нур-Султан, Проектный офис по сопровождению Госкомиссии, 2021 г.).
24 Сактаганова З.Г. Международный проект «Тарихтан тағылым – өткенге тағзым» — «Память во имя будущего» // Научно-практический форум «Независимость Республики Казахстан: история и память», (г. Талдыкорган, Ассамблея народа Казахстана, Министерство информации и общественного развития Республики Казахстан, акимат Алматинской области, 2021 г.).
25 Сатершинова Б.М. Қазақ қоғамын діннен айырудың драмасы: отаршылдық саясаттағы сабақтастық астарлары // Республиканская научно-практическая конференция «Қазақстандағы саяси қуғын-сүргін спецификасы және өзіндік ерекшелігі», (г.Нур-Султан, ЕНУ имени Л.Гумилева, 26.02.21 г.).
26 Сатершинов Б.М. Периоды и особенности политических репрессий в советском Казахстане // Международный онлайн-форум «Независимость республики Казахстан: история и память» в рамках международного проекта «Тарихтан тағылым – өткенге тағзым» – «Память во имя будущего». АНК, МИОР РК, Акимат Павлодарской области, (г. Павлодар, 31.05.2021 г.)
27 Сатершинов Б.М. Қазақстандағы дінге қарсы саяси қуғын-сүргіннің өзекті мәселелері // Республиканская научно-практическая конференция «Қазақстандағы дін дүрбелеңі: кеңестік биліктің дінге қарсы репрессиялық шаралары» («Религиозные волнения в Казахстане: репрессивные меры советской власти») совместно с ДУМК.
28 Шаповал Ю.В. Религиозное служение в условиях антирелигиозных репрессий 1920х-1930-х годов: на примере жизни муллы Караганды Жармагамбетова Саябека // Республиканская научно-практическая конференция «Қазақстандағы «дін дүрбелеңі»: кеңестік биліктің дінге қарсы репрессиялық шаралары», организованной Институтом философии, политологии и религиоведения КН МОН РК совместно с ДУМК, (г.Алматы, 2021 г.).
29 Шаповал Ю.В. выступила с докладом-презентацией на Научно-практическом форуме «Независимость Республики Казахстан: история и память» в рамках марафона, организованного АНК «Память во имя будущего», (г.Павлодар, 31.05. 2021 г.).
30 Шаповал Ю.В. Источниковая база по реабилитации православного духовенства, монашествующих, мирян» // Круглый стол «Репрессии в Казахстане в 20-30е годы XX века: проблемы реабилитации», организованном Институтом философии, политологии, религиоведения КН МОНРК, (г.Алматы, 26.05.2021 г.).
31 Шаповал Ю.В. выступила с докладом-презентацией выступила на республиканской научно-практической конференции «Қазақстандағы «дін дүрбелеңі»: кеңестік биліктің дінге қарсы репрессиялық шаралары», организованной Институтом философии, политологии и религиоведения КН МОН РК совместно с ДУМК. (г.Алматы, 21.10.2021 г.).
32 Хан В.В. Правовая оценка «Большого террора»: формирование парадигмы права, морали, правосознания // Научно-практический форум «Независимость Республики Казахстан: история и память», (г. Павлодар, ГАПО, 31 мая 2021 г.).
VI Жоба бойынша жинақтар:
1 Сборник материалов Международной научно-практической конференции «Вопросы реабилитации жертв массовых политических репрессий в Казахстане в 20-50х гг. ХХ века: отечественный опыт и международная практика» (Алматы, 02 ноября 2021 г.). – Алматы: Институт истории и этнологии им. Ч.Ч. Валиханова.
МАҚСАТТЫ ҚАРЖЫЛАНДЫРУ БАҒДАРЛАМАСЫ
«20 ҒАСЫРДЫҢ 20-50 ЖЫЛДАРЫНДАҒЫ ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ЖАППАЙ САЯСИ РЕПРЕССИЯЛАР ЖӘНЕ ОҢАЛТУ ҮРДІСТЕРІ: БІРЫҢҒАЙ ДЕРЕКТЕР БАЗАСЫН ҚҰРУ»
2021-2023.
Басымдық бағыты: Әлеуметтік және гуманитарлық ғылымдар саласындағы зерттеулер;
Мамандандырылған ғылыми бағыты (артықшылық): Гуманитарлық ғылымдар саласындағы іргелі, қолданбалы пәнаралық зерттеулер: рухани жаңғыру және Ұлы даланың жеті қыры.
Бағдарлама Қазақстан Республикасы Президенті Тоқаевтың 2020 жылғы 24 қарашадағы Жарлығына сәйкес құрылған Саяси қуғын-сүргін құрбандарын толық ақтау жөніндегі мемлекеттік комиссияның, оның кіші комиссиясының жұмысын ғылыми-сараптамалық қамтамасыз етуге және Қазақстандағы саяси қуғын-сүргін туралы бұрын ғылыми айналымға енгізілмеген құпия мұрағаттық және құжаттамалық құжаттарды зерттеу, саяси қуғын-сүргін құрбандарының бірыңғай деректер базасын құру, қолданыстағы заңнамаға өзгерістер мен толықтырулар енгізу жөніндегі жұмыс топтары бойынша ұсыныстар әзірлеу Қазақстан Республикасы толық сауықтыру процестерін жүзеге асыруға бағытталған. Бүгінде Қазақстанда саяси қуғын-сүргін құрбандарын ақтау мәселесі ашық күйінде қалып отыр.
Бағдарламаның мақсаты – Саяси қуғын-сүргін құрбандарын толық ақтау жөніндегі Мемлекеттік комиссияның, оның әдістеме жөніндегі кіші комиссиясының және отандық және шетелдік мұрағаттардың жаңа мұрағат материалдарын анықтау, жинақтау және талдау жөніндегі жұмыс топтарының жұмысын ғылыми-сараптамалық қамтамасыз ету, жабық қорларды құпиясыздандыру, оларды ғылыми айналымға енгізу бойынша ұсыныстар дайындау, Қазақстандағы саяси қуғын-сүргін құрбандарының бірыңғай деректер базасын құру, толық оңалту процестерін аяқтау бойынша ұсыныстар әзірлеу.
Бағдарламаның міндеті:
– жаппай саяси қуғын-сүргін және реабилитация процестерін зерттеудің теориялық және әдістемелік негіздерін зерттеу және әзірлеу тақырыбы бойынша ғылыми әдебиеттерді зерделеу және талдау, КСРО-дағы тоталитарлық қоғам мен Кеңес үкіметінің қуғын-сүргін саясатын құру шарттарымен өзара байланысы факторларын анықтау.;
– саяси қуғын-сүргін мәселелерін жан-жақты зерделеу, Қазақстандағы іс жүзінде ақталған саяси қуғын-сүргін құрбандарының санаттарының тізбесін анықтау, оның ішінде: қолданыстағы заңнамамен қамтылмаған құрбандардың санаттары; заңнамада көрсетілген, бірақ іс жүзінде ақталмаған жәбірленушілердің санаттары; саяси немесе құқықтық оңалтудан өтпеген адамдардың санаттарын анықтау, халықаралық тәжірибені ескере отырып, олардың толық оңалтуын негіздеу;
– бұрын ғылыми айналымға енгізілмеген мұрағаттық құжаттарды анықтау және жинақтау: Қазақстан Республикасы Бас прокуратурасының, Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитетінің, Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігінің мұрағат қорларына рұқсат алу; Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігі, отандық (Қазақстан Республикасының Орталық мемлекеттік мұрағаты, Қазақстан Республикасы Президентінің мұрағаты, Қазақстан Республикасының Ұлттық мұрағаты, облыстық және өңірлік мұрағаттар) және шетел мұрағаттарына (Ресей, Германия, Польша, Австрия, Украина, Өзбекстан, Қырғызстан, Тәжікстан, Моңғолия, Қытай, Түркия, Иран, т.б) рұқсат алу;
– электрондық мәліметтер базасын құру үшін қылмыстық істерді зерделеу және оларды қылмыс құрамы, жазаны өтеу орындары бойынша саралау, атқару баптарын анықтау, қуғын-сүргінге ұшырағандардың ұлттық құрамына, әлеуметтік шығу тегіне және жеке деректеріне талдау жүргізу;
–Ғылыми айналымға куәгерлердің және олардың ұрпақтарының ауызша айғақтары мен естеліктерін жинау, қуғын-сүргінге ұшырағандардың туыстары мен ұрпақтарының тағдырын зерттеу және т.б. мақсатында республика аймақтарына археологиялық экспедициялар ұйымдастыру;
– Саяси қуғын – сүргін құрбандарының электронды мәліметтер базасын құруда ақпараттық технологияларды ғылыми процеске дайындау және енгізу;
– Қазақстанның кеңестік және қазіргі заңнамасындағы саяси қуғын-сүргін құрбандарын ақтау тәжірибесін зерделеу, шет елдердің (ТМД, Оңтүстік-Шығыс және Орталық Еуропа елдері) тәжірибесімен салыстырмалы талдау жүргізу;
– нормативтік құқықтық базаны талдау және Қазақстан Республикасының заңнамасына өзгерістер мен толықтырулар енгізу және саяси қуғын-сүргін құрбандарына қатысты тарихи әділеттілікті қалпына келтіру, саяси қуғын-сүргін құрбандардың барлық санаттарын ақтау бойынша жұмысты аяқтау бойынша практикалық ұсынымдар мен ұсыныстарды әзірлеу;
– мемлекеттік жад саясатында саяси қуғын-сүргін құрбандарын мәңгі есте қалдыру жұмысының негізгі бағыттарын айқындау, патриотизм мен ұлттық идеологияны қалыптастыру мақсатында кешенді іс-шаралар жүргізу.
– саяси қуғын-сүргін құрбандарын, оның ішінде Қазақстанның бостандығы, тәуелсіздігі мен аумақтық тұтастығы үшін күресте ерлік көрсеткен тұлғаларды мәңгі есте қалдыру жөніндегі нормативтік құқықтық актілерді әзірлеу және қабылдауды қамтамасыз ету бойынша ұсыныстар әзірлеу және енгізу.
Жоба жаппай саяси қуғын-сүргіннің ерекшеліктерін анықтау және «ақтаңдақтарды» толтыру үшін жаңа ғылыми парадигманы қалыптастыруға мүмкіндік береді. Зерттеу нәтижелері ғылыми мақалаларда, құжаттар жинақтарында және монографияларда, қазақстандықтардың арасынан қуғын-сүргін құрбандарының республикалық бірыңғай дерекқорында берілген. Бағдарламаны жүзеге асыру барысында алынған материалдар ғылыми-зерттеу институттарының ғылыми қызметкерлеріне, Қазақстан Республикасы жоғары оқу орындарының профессорлық-оқытушылық құрамына, сондай-ақ еліміздегі қазақтардың саяси қуғын-сүргін мәселелеріне қызығушылық танытатын Қазақстан аумағы мен республикадан тыс жерлердегі қалың оқырман қауымға арналған.
Зерттеу нәтижелері:
1) 2021-2023 жылдар кезеңінде Кеңес өкіметінің құқықтық актілеріне, құжаттар жинақтарында және мемлекеттік отандық мұрағаттардың сайттарында жарияланған дереккөздерге және қолданыстағы Бүкілодақтық деректер базаларының тәжірибесі мен материалдарына талдау жүргізілді. Сталиндік террордың құрбандары зерттелді.
2) Орындаушылар үш жыл ішінде мемлекеттік (ҚР Орталық Мемлекеттік мұрағаты, Қазақстан Республикасының Әкімшілік басқармасы, ҚР Ұлттық мұрағаты) және ведомстволық (Бас прокуратура, ҰҚК, ІІМ, ҚМ және т.б.) аз зерттелген мұрағаттық құжаттарды анықтады. Қазақстан мұрағаттары, алыс және жақын шетел мұрағаттары, оның ішінде жабық қорларға енгізілді, бұл олардың себептерін, барысы, ерекшеліктері мен салдарын тереңірек және жүйелі зерттеуге мүмкіндік берді. саяси қуғын-сүргін, сондай-ақ оңалту процестері. Үш жылдың ішінде 103 ғылыми іссапар жасалды, оның 90-ы республика ішінде, 13-і шетелде болды. 90 633 нысанды құрайтын мұрағат құжаттарының көшірмелері жинақталды.
– «Саяси қуғын-сүргін құрбандарын толық ақтау жөніндегі мемлекеттік комиссияның материалдары (XX ғасырдың 20-50 жж.)» 33 томдық мұрағаттық құжаттар жинағы жарық көрді. 33 томда. / Жалпы ред. Е.Т. Қарин. – Нұр-Сұлтан, 2022 ж.
– «Солтүстік Қазақстан облысындағы поляк арнайы қоныстанушылары (1936-1955). Мұрағат құжаттары мен материалдарының жинағы. Құраст.: Гривенная Л.А., Чинишлов В.В., – Алматы: «Литера М», 2022 – 384 б.
– «Павлодар Ертіс өңіріндегі поляктар мен поляк азаматтары 1930-1950 жж.» Мұрағат құжаттары мен материалдарының жинағы. Құраст.: Кубик Н.А.- Алматы, 2023. – 456 б.
3) Ғылыми миссиялар кезінде ауызша тарих әдістері қолданылды, сұхбаттар жүргізілді, егде жастағы адамдардан сұқбат алу кезінде республиканың облыс орталықтарындағы саяси қуғын-сүргін құрбандарының куәгерлері мен ұрпақтарының айғақтары жиналды, бұл алынған нәтижелердің сенімділігін айтарлықтай арттырды. 2022 жылы «Саяси қуғын-сүргін құрбандарын толық ақтау жөніндегі мемлекеттік комиссияның материалдары» 33 томдық сериясы жарық көрді (Е.Қарин ред.). 2023 жылы «Саяси қуғын-сүргін құрбандарын еске алу кітабы: ХХ ғасырдың 20-50 жылдарындағы саяси қуғын-сүргінге ұшыраған куәгерлер мен ұрпақтарының естеліктері мен сұхбаттарының жинағы» жарық көрді / Құраст.: Айдарбаева Р.К., Балтабаева К.Н. , Гривенная Л.А., Ильясова А.У., Ильясова К.М., Жакишева С.А., Қыдыралина Ж.У., Махаева А.Ш., Махат Д.А., Сақтағанова З.Г., Таңатарова Ж.Т., Тлеубаев Ш.Б., Шаповал Ю.В., Шериязданов Б.Р. – Алматы: «Литера-М», 2023. – 658 б.: иллюс. қазақша, орысша.
4) Зерттеу нәтижелерін апробациялау RSCI, SCOPUS, WebofScience деректер базасына енгізілген журналдарда, Сапаны қамтамасыз ету комитеті ұсынған журналдарда, конференция жинақтарында және басқа да республикалық және шетелдік ғылыми басылымдарда ғылыми мақалаларды жариялау түрінде өткізілді.Жиналған мәліметтер негізінде. 2021 – 2023 жылдары материалдар, ғылыми мақалалар дайындалды: Сапаны қамтамасыз ету комитеті ұсынған басылымдарында – 33, шетелдік рейтингтік журналдарда (RSCI және SCOPUS, WebofScience) – 11, республикалық журналдарда – 29, конференция материалдарының жинақтарында – 75.
5) Саяси қуғын-сүргін құрбандарын толық ақтау жөніндегі мемлекеттік комиссияның интернет-ресурсы (www.e-memory.kz) әзірленді және енгізілді, қуғын-сүргін құрбандарының бірыңғай электронды республикалық деректер базасы әзірленді (жеке карточкаларды енгізу кезеңінде). 2023 жылғы 1 қарашадағы жағдай бойынша қуғын-сүргінге ұшырағандар – 20 000 тұлға толтырылды).
6) Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасына қуғын-сүргін құрбандарын толық ақтау үшін өзгерістер енгізу бойынша практикалық ұсынымдар әзірленді.
7) «20–50 жылдардағы Қазақстандағы саяси қуғын-сүргін» ұжымдық монографиясы жарық көрді. 20 ғасыр және оңалту мәселелері: Ұжымдық монография» / Қабылдинов З.Е. жалпы редакторлығы негізінде – Алматы: «Литера-М», 2023. – 1167 б.: иллюст. қазақша, орысша.
8) 2021 – 2023 жылдар аралығында 3 халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция өткізілді.
9) Жыл сайын аралық есептер ұсынылды: 2021 жылға – No 0221РК00599, 2022 жылға – № 0222РК00532.