Қазақстан Республикасының ғылым және жоғары білім министрлігі Ғылым комитеті

Ш.Ш. Уәлиханов атындағы Тарих және этнология институты

27 айға гранттық қаржыландыру жобалары. (2020-2022)


ХХ ғ. 20-30 жж. дәстүрлі қазақ қоғамын жаңғырту саясатындағы зайырлы білім мен ағарту жүйесі


Жобаның жетекшісі:  Каипбаева А.Т.

ИРН: AP08856779

Жоба тақырыбының атауы. «ХХ ғ. 20-30 жж. дәстүрлі қазақ қоғамын жаңғырту саясатындағы зайырлы білім мен ағарту жүйесі».

Өтінім берілетін ғылымды дамытудың басым бағытының атауы. 6. «Мәңгілік Ел» ғылыми негіздері (XXI ғасырдың білімі, гуманитарлық ғылымдар саласындағы іргелі және қолданбалы зерттеулер)

Өтінім берілетін мамандандырылған ғылыми бағыттың атауы, зерттеудің түрі. 6.3. Гуманитарлық ғылымдар саласындағы іргелі, қолданбалы, пәнаралық зерттеулер: 6.3.4.Тарих және мәдениет, әдебиет және тіл ортақтығы, салт-дәстүрлер мен құндылықтарды жаңғырту жағдайындағы қоғам

Жобаның басталатын және аяқталатын болжамды күні, оның айлармен көрсетілген ұзақтығы. Басталуы – 2020 ж. қазан. Аяқталуы – 2022 ж. 31 желтоқсан. Созылу уақыты – 27 ай.

Өзектілігі. Қазақстанда 1917 жылы Қазан төңкерісінен кейінгі зайырлы білім мен ағарту жүйесі саласында жүзеге асырылған реформалардың мәнін, бұл іске ұлт қайраткерлерінің қосқан үлесіне талдау өзекті болып табылады. Өйткені, XX ғ. 20-30 жылдардағы білім беру тәжірибесін бүгінгі жаһандану заманындағы жүйемен салыстыра зерттеудің маңызы зор. Елбасының Рухани жаңғыру: болашаққа бағдар бағдарламасында білім беру мемлекеттің ең басты капиталы ретінде ретінде көрсетілді. Заманауи білім беру жүйесін жетілдіруде өткен кезеңдердегі ағарту саласының жетістіктерін пайдалану ұтымды. Осы орайда, XX ғ. 20-30 жылдардағы білім беру тарихын кешенді зерттеу жобаның басты идеясы болып табылады.

Жобаның мақсаты – 1920-30 жж. қазақ қоғамын жаңғырту саясатындағы білім мен ағарту жүйесінің ерекшеліктерін ғылыми зерттеу негізінде жаңаша көзқарас қалыптастыра отырып, Қазан төңкерісінен кейінгі Ұлы дала елінде дәстүрлі білім берудің күйреуі, зайырлы білім мен ағарту жүйесін қалыптастыру мен дамытуда орын алған реформалар және оны жүзеге асыру үдерісіндегі ұлт зиялыларының атқарған іс-қызметін кешенді зерттеу.

Зерттеу нәтижесінде мынадай жарияланымдар болады:

– Жоба нәтижелері (бірінші) не 2 (екінші) не 3 (үшінші) квартильдерге кіретін, Web of Science халықаралық деректер базасымен индекстелетін рецензияланатын ғылыми басылымда және (немесе) Social Science Citation Index немесе Arts and Humanities Citation Index базасына кіретін және (немесе) Scopus базасында cite Score бойынша процентиль бар (кемінде 35 (отыз бес) талабы бойынша 1 мақала жарияланады.

– ҚР БҒМ БҒСБК мақұлдаған отандық басылымдарда нөлдік емес импакт-факторы бар кемінде 5 (бес) мақала және/немесе шолу жарияланады. («Отан тарихы», «әл-Фараби ат. ҚазҰУ Хабаршысы», «edu.e-history» электронды журналда, «Абай ат. АПҰУ Хабаршысы» және т.б.).

– Отандық баспада жоба нәтижесіндегі ұжымдық монография, архив құжаттарының жинағын жариялау жоспарланған.

Ұжымдық монографияның тараулары ғылыми журналдарда, ғылыми конференцияларда, шетелдек басылымдарда мақала түрінде нәтижелері жарияланып келеді:

2020 ж.

ҚР БҒМ БҒССҚК мақұлдаған отандық басылымдардағы мақалалар:

1 Мұхатова О.Х. Алаш ардақтысының білім беру турасындағы ойлары. // «еdu.e-history.kz» электронды ғылыми журналы. – 2020. – №4 (24).

2 Қайпбаева А.Т., Нурмухамбетов А.А. ХХ ғасырдың 20-30-жылдарындағы зайырлы білім беру ісі: ұлт қайраткерлерінің қызметі. // Қазақ тарихы. – 2020. – №12 (баспада)

Халықаралық ғылыми-практикалық конференциясы материалдарының жинағындағы мақалалар:

1 Тулентаева К.А., Қаипбаева А.Т. Алаш зиялылары және білім беру мәселесі. // Профессор С.И. Оспановты еске алуға арналған «Тұлға. Таным. Шығармашылық» атты Халықаралық ғылыми-практикалық конференциясы материалдарының жинағы. Қазақ ұлттық қыздар педагогикалық университеті. – Алматы, 2020. 11 қараша. (баспада)

2 Шашаев Ә.К. ХІХ ғасырдың соңы – ХХ ғ. басындағы қазақстандағы білім берудің тарихынан.// «Қозыбаев оқулары – 2020: қазақстандық ғылым дамуының басым бағыттары, заманауи жетістіктері мен инновациялары» атты халықаралық ғылыми тәжірибелік конференциясы жинағы. М. Қозыбаев атындағы Солтүстік Қазақстан университеті. – Петропавл, 2020. (баспада)

3 Қаипбаева А.Т. Қазақстандағы зайырлы білім мен ағарту жүйесі мәселесінің зерттелуі хақында (ХХ ғ. 20-30 жж.). // «Қозыбаев оқулары – 2020: қазақстандық ғылым дамуының басым бағыттары, заманауи жетістіктері мен инновациялары» атты халықаралық ғылыми тәжірибелік конференциясы жинағы. М. Қозыбаев атындағы Солтүстік Қазақстан университеті. – Петропавл, 2020. (баспада)

БАҚ жарияланымдары:

1 Хумарзах А. Алаш қайраткерлерінің ағартушылық қызметі. // Төртінші билік. –2020. – № 19-20 (357-358). – 7 б.

2 Шымкент қаласына ғылыми іссапар. // Тарих және этнология институтының сайты. – 2020. – 24 қараша //https://iie.kz/?p=11548&lang=ru (қаралған күні 24.11.2020)3 Қызылорда қаласына ғылыми іссапар. // Тарих және этнология институтының сайты. – 2020. – 24 қараша // https://iie.kz/?p=11544&lang=ru (қаралған күні 24.11.2020)4 Нұр-Сұлтан қаласына жасалған ғылыми іссапар туралы. // Тарих және этнология институтының сайты. – 2020. – 24 қараша // https://iie.kz/?p=11539&lang=ru (қаралған күні 24.11.2020)5 Қаипбаева А.Т. Қазақ қоғамындағы білім жүйесінің даму деңгейі (ХХ ғасыр 20-30 жылдар)// «Qazaqstan tarihy» порталы. – 2020. – 25 қараша // https://e-history.kz/kz/history-of-kazakhstan/show/32231/ (қаралған күні 25.11.2020)

2022 ж.

Жүргізілген зерттеулердің қорытындылары бойынша ғылыми мақалалар дайындалып, жарияланды, барлығы: – 21 мақала, оның ішінде нөлдік емес импакт-факторы бар рецензияланатын отандық басылымдарда (КОКСОН ұсынған) – 5, ғылыми журналдарда – 1, Web of Science базасында енетін және (немесе) Social Science Citation Index немесе Arts and Humanities Citation Index индекстелетін және (немесе) Scopus базасында CiteScore бойынша кемінде 35 (отыз бес) процентилі бар рецензияланатын ғылыми – 1, рецензияланатын шетелдік басылымда (РҒДИ) – 1, халықаралық конференциялар материалдарының жинақтарында – 4, БАҚ жарияланымдарында – 9.

Оның ішінде: ҚР БҒМ БҒССҚК ұсынған журналдарда – 5

  1. 1. Мұхатова О.Х., Қаипбаева А.Т. Қазақ халық ағарту институты және оның қызметі. // Ветник КазНУ. Серия Историческая. – 2021. – №1 (93). – С. 15-28.
  2. Мухатова О.Х. Қазақстандағы 1920-1930 жылдардағы Халық ағарту комиссариатының қызметі. // Отан тарихы. 2021. – №1(93). – С. 15-28.
  3. Мухатова О.Х. Қазақстандағы 1920-жылдардағы оқу-ағарту. // ВЕСТНИК Евразийского национального университета имени Л.Н. Гумилева. Серия Исторические науки. Философия. Религиоведение – 2021. – №2 (135). – С. 35-47.
  4. Мұхатова О.Х. Қазақстандағы 1920-30 жылдардағы білім беру жүйесі тарихының тарихнамасы. // Отан тарихы. – 2021. – №3 (95). – С. 5-15.
  5. Нурмухамбетов А. ХХ ғасырдың 20-30 жылдарындағы Қазақстанның білім беру қызметі саласын дамытудың негізгі үрдістері. // Отан тарихы. 2021. №3 (95). – 2021. – №3 (95). – С. 118-126.

– ғылыми журналда – 1.

  1. Борбасов.С.М. Духовное наследие лидеров партии «алаш» в контексте формирования идеи казахской государственности. // Электронный научный журнал «еdu.e-history.kz». – 2021. – №2 (26).

Web of Science базасында енетін және (немесе) Social Science Citation Index немесе Arts and Humanities Citation Index индекстелетін және (немесе) Scopus базасында CiteScore бойынша кемінде 35 (отыз бес) процентилі бар рецензияланатын ғылыми басылымдағы мақала:

  1. 1. Мukhatova. Аrchival terminology in the USSR and in post-Soviet countries: continuity and change// Archives and Manuscripts. – Volume 49, 2021 – Issue 1-2: Scholarly and Professional Communication in Archives: Archival Traditions and Languages. 10 May, 2021. Q3. 45 процентиль. Scopus https://doi.org/10.1080/01576895.2021.1913757 (дата обращения 2021-11-11).

– рецензияланатын шетелдік басылымда (РҒДИ) – 1

  1. 1. Каипбаева А.Т., Курманалина Н.Н. Из истории деятельности общества «Талап» // Тенденции развития науки и образования. – Самара: Изд. НИЦ «Л-Журнал», – Май. Часть 8. – №73. – С. 162-168.

халықаралық конференциялар материалдарының жинақтарында – 4

  1. Қаипбаева А.Т. ХХ ғ. 20-30 жж. Қазақстандағы зайырлы білім мен ағарту жүйесі: зерттеудің әдістемелік негіздері мәселесі. // Международная научно-теоретическая конференция «Академик М.К.Козыбаев и современная концептуализация отечественной истории», посвященная 90-летию со дня рождения выдающегося ученого-историка, доктора исторических наук, профессора, Заслуженного деятеля науки Казахстана, академика НАН РК, Лауреата премии им. Ч.Ч. Валиханова и Государственной премии Республики Казахстан Манаша Кабашевича Козыбаева. НАН РК, ИИиЭ им. Ч.Ч.Валиханова. – Алматы, 2021. 16 ноябрь. (в печати).
  2. Нурмухамбетов А.А. ХХ ғасырдың 20-30 жылдарында Қазақстандағы зайырлы білім беру мәселесі: ерекшеліктері мен барысы. // Международная научно-теоретическая конференция «Академик М.К.Козыбаев и современная концептуализация отечественной истории», посвященная 90-летию со дня рождения выдающегося ученого-историка, доктора исторических наук, профессора, Заслуженного деятеля науки Казахстана, академика НАН РК, Лауреата премии им. Ч.Ч. Валиханова и Государственной премии Республики Казахстан Манаша Кабашевича Козыбаева. НАН РК, ИЭиИ им. Ч.Ч.Валиханова. – Алматы, 2021. 16 ноябрь. (в печати).
  3. Хумарзах А. Қазақстанның зайырлы білім беру жүйесінің қалыптасуы (ХХ ғасыр 20-30 жылдар). // Международная научно-теоретическая конференция «Академик М.К.Козыбаев и современная концептуализация отечественной истории», посвященная 90-летию со дня рождения выдающегося ученого-историка, доктора исторических наук, профессора, Заслуженного деятеля науки Казахстана, академика НАН РК, Лауреата премии им. Ч.Ч. Валиханова и Государственной премии Республики Казахстан Манаша Кабашевича Козыбаева. НАН РК, ИЭиИ им. Ч.Ч.Валиханова. – Алматы, 2021. 16 ноябрь. (в печати).
  4. Байжұманова З.Б. 1920-30 жж. қазақ қыздарына білім беру мәселелері. // Международная научно-теоретическая конференция «Академик М.К.Козыбаев и современная концептуализация отечественной истории», посвященная 90-летию со дня рождения выдающегося ученого-историка, доктора исторических наук, профессора, Заслуженного деятеля науки Казахстана, академика НАН РК, Лауреата премии им. Ч.Ч. Валиханова и Государственной премии Республики Казахстан Манаша Кабашевича Козыбаева. НАН РК, ИЭиИ им. Ч.Ч.Валиханова. – Алматы, 2021. 16 ноябрь.

БАҚ жарияланымдарында – 9.

1. Құмырзақ А. Қазақ ізі: Атажұрттан ағартушылық мақсатта аттанғандар (Эксклюзив). // Портал «Qazaqstan tarihy». – 2021. – 20 май // https://e-history.kz/kz/news/show/32663/ (дата обращения 2021-11-11).

  1. Хумарзах А. Қазақстандық ұстаздардың Моңғолиядағы білім беру ісіне қосқан үлесі (1920-40 годы). //Дәстүр. – 2021, май-июнь. – №3 (76). – С. 55-58.
  2. Қаипбаева А.Т. Замана зұлматы: Қуғын-сүргін көрген қазақ жастары. // Портал «Qazaqstan tarihy». – 2021. – 31 май // https://e-history.kz/kz/news/show/32687/ (дата обращения 2021-11-11).
  3. Тулентаева К.А. Қазақстандағы ХХ ғасырдың 20-30 жылдарындағы мектеп ісі мәселелері. // Төртінші билік. – 2021. – 15 июнь. – №11 (373). – 8 стр.
  4. Борбасов С. Қазақ кітапханасы. // Қазақ әдебиеті. – 2021. – 30 июль. – №30. – С. 10-11.
  5. «ХХ ғ. 20-30 жж. Қазақстандағы зайырлы білім мен ағарту жүйесін зерттеу мəселелері» тақырыбында онлайн əдістемелік семинар. – 2020. – 7 қазан (қаралған күні 2021-11-11) //https://iie.kz/?p=13246
  6. Құрманалина Н.Н., Құмырзақ А. Республиканский онлайн семинар. // Портал «Qazaqstan tarihy». – 2021. – 12 қазан // https://e-history.kz/kz/news/show/33097/ (дата обращения 2021-11-11).
  7. О научной командировке в г. Москва (Российская Федерация). // Сайт Института истории и этнологии. – 2021. – 25 июнь // https://iie.kz/?p=12799&lang=ru (дата обращения 2021-11-11).
  8. О научной командировке в г. Оренбург (Российская Федерация). // Сайт Института истории и этнологии. – 2020. – 24 ноябрь // https://iie.kz/?p=12759 &lang=ru (дата обращения 2021-11-11).

Зерттеу тобының мүшелері:

Каипбаева Айнагуль Толганбаевна 44 жас, жұмыс өтілі 22 жыл, жоба жетекшісі, т.ғ.к., қауымдастырылған профессор. Ғылыми-зерттеу бағыты: тұлғатану; ХХ ғ. Қазақстанның қоғамдық-саяси жағдайы мен мәдени өмірі. 2 оқулық, 3 оқу құралы, 1 оқу әдістемелік кешен және 70 жуық ғылыми, әдістемелік мақалалар (оның ішінде 3 мақала Scopus базасында), 3 монография (авторлық бірлестікте 2 ұжымдық монографияның) авторы. Оның жетекшілігімен магистрлік диссертациялар қорғалған. Ғылыми жобаларды іске асыруда тәжірибесі бар. Бағдарлама аясында таяу және алыс шетелдердегі зерттелетін мәселелер бойынша архив материалдарын жинаумен және өңдеумен айналысатын болады. Сондай-ақ, монографияны әзірлеуге, конференцияларды, семинарлар мен дөңгелек үстелдерді ұйымдастыруға қатысады. Аралық және қорытынды есептерді дайындау. Бағдарлама жетекшісі ретінде қатысады.

Мұхатова Оразгүл Хасенқызы тарих ғылымдарының докторы, профессор, 61 жас, еңбек өтілі – 39 жыл, бағдарламада БҒҚ. Ғылыми зерттеу бағыты: Қазақстан тарихының тарихнамасы, деректануы, архивтану. ҚР БҒМ «Жылдың үздік оқытушысы» мемлекеттік грантының, ғылым мен техниканың дамуына елеулі үлес қосқан ғалымдар мен мамандарға арналған мемлекеттік ғылыми стипендия иегері, 7 монография, 12 оқу және 6 оқу-әдістемелік құралдардың, 320-дан астам ғылыми мақалалардың авторы, 16 ұжымдық монографияның бірлескен авторы, оның жетекшілігімен 2 кандидаттық диссертация қорғалды. Жоба аясында зерттелетін мәселелер бойынша архив құжаттарын жинаумен, материалдарды талдаумен және жүйелеумен, сондай-ақ ғылыми еңбектерді жариялаумен айналысатын болады. Монография және жоғары импакт-факторы бар ғылыми, БАҚ-тағы мақалаларды жариялауға қатысады..

Тулентаева Күлаш Абикеновна – 64 жас, жұмыс өтілі 40 жыл, бағдарламада БҒҚ, т.ғ.к., доцент м.а., 2 монографии, 3 оқу құралы (оның 2-уі соавт.), 6 ұжымдық оқу әдістемелік құрал және 100-ден астам ғылыми, әдістемелік мақалалардың авторы. Ғылыми жобаларды іске асыруда тәжірибесі бар. Бағдарлама аясында таяу және алыс шетелдердегі зерттелетін мәселелер бойынша архив материалдарын жинаумен және өңдеумен айналысатын болады. Сондай-ақ, монографияны әзірлеуге, конференцияларды, семинарлар мен дөңгелек үстелдерді ұйымдастыруға қатысады. Аралық және қорытынды есептерді дайындау. Бағдарлама жетекшісі ретінде қатысады, уақыт жүктемесі 100 %.

Әбікей Арман Мұратұлы 49 жас, жұмыс өтілі 12 жыл, бағдарламаның ЖҒҚ, PhD. Отандық және шетелдік басылымдарда жарияланған 20 астам ғылыми мақалалардың авторы. Index H-1. Зерттеу саласы – кеңес кезеңіндегі отандық тарих, 1924 ж. ұлттық-мемлекеттік межелеу, тұлғатану. Бағдарлама аясында таяу және алыс шетелдердегі зерттелетін мәселелер бойынша архив материалдарын жинаумен және өңдеумен айналысатын болады. Сондай-ақ, халықаралық рецензияланатын басылымда мақала жариялауға, конференцияларды, семинарлар мен дөңгелек үстелдерді ұйымдастыруға қатысады. Аралық және қорытынды есептерді дайындау.

Нурмухамедов Ардак Амангельдыевич – 36 жас, жұмыс өтілі 14 жыл, бағдарламада АҒҚ, PhD доктор. 30 астам ғылыми мақалалар мен 1 ұжымдық оқулық пен 1 әдістемелік нұсқаулықтың авторы болып табылады. Ғылыми мақалалары отандық және шетелдік ғылыми басылымдарда жарияланған. Бағдарлама аясында таяу және алыс шетелдердегі зерттелетін мәселелер бойынша архив материалдарын жинаумен және өңдеумен айналысатын болады. Сондай-ақ, монографияны әзірлеуге, конференцияларды, семинарлар мен дөңгелек үстелдерді ұйымдастыруға қатысады. Аралық және қорытынды есептерді дайындау.

Байжуманова Замзагуль Бекежановна – 45 жас, жұмыс өтілі 16 жыл, бағдарламада ҒҚ, магистр. Отандық және шетелдік журналдарда жарияланған 40-тан астам ғылыми мақалалардың авторы. Жоба аясында алыс және жақын шетелдердегі зерттелетін мәселелер бойынша архив материалдарын жинаумен және өңдеумен айналысатын болады. Сондай-ақ, ғылыми мақалаларды жариялау және монографияларды әзірлеуге қатысады.

Хумарзах Алтынбек – 31 жас, жұмыс өтілі 9 жыл, бағдарламада ҒҚ, әлеуметтік ғылымдар магистрі. «Қазақстан тарихы» интернет-жобасының бас редакторы. 25-тен астам ғылыми мақалалар мен «NDH Digest» атты тарихи кітаптың авторы. Ғылыми мақалалары отандық және шетелдік ғылыми басылымдарда жарияланған. Бағдарлама аясында ХХ ғасыр басындағы оқу-ағарту жүйесі және оқулықтары туралы мәселелер бойынша архив материалдарын жинаумен және өңдеумен айналысатын болады. Сондай-ақ, монографияны әзірлеуге, конференцияларды, семинарлар мен дөңгелек үстелдерді ұйымдастыруға қатысады. Аралық және қорытынды есептерді дайындау.

Зерттеу тобындағы қызметкерлердің жоба тақырыбына қатысты басты жарияланымдары:

Қаипбаева А.Т., Қазақстандағы ілім-білім мен медреселер. // Қазақ тарихы, 2016 ж. – № 4. – 27-29 бб. (соавторы – Берлібаев Е.Т.)

Қаипбаева А.Т. Қазақ қоғамындағы руханияттың дамуындағы парасаттылық пен данышпандықтың көріністері. // Қазақ тарихы; 2019. – №4.

Мұхатова О.Х. Асылбек Сейітов – Алаштың арысы. // «Тұлға және ұлттық тарих мәселелері» республикалық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдарының жинағы. – Алматы: Ш.Ш. Уәлиханов атындағы Тарих және этнология институты; 2019. – 77-91 бб.

Мұхатова О.Х. Шет елдік тарихнамадағы кеңестік Қазақстан тарихы мәселелері. // әл-Фараби атындағы ҚазҰУ Хабаршысы. – Тарих сериясы. 2017. №1(84). – 14-21бб.

Тулентаева К.А. Цифрлы Қазақстан: білім беру саласы мәселелері. // Вестник КазНМУ. – 2018. – №4. – 290-293 бб.

Нурмухамбетов А.А. Шәкәрім Құдайбердіұлы және оның саяси-құқықтық көзқарастары. // Қазақ тарихы, 2019. – №5. – 11-13 бб. (соавторы – Жақсымбетов Б.П.)

Нурмухамбетов А.А. Алаш қайраткерлерінің еңбектеріндегі патша үкіметінің отарлық саясаты. // Алаш қозғалысы және рухани жаңғыру: идеялық бірлігі мен тарихи сабақтастығы. Халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция, 15 қараша, 2017 ж. – Алматы, 2017. – 5 б.