Мусульманские и православные миссионеры в Казахстане: деятельность и результаты (XIX – начало XX веков) – Институт истории и этнологии имени Ч. Ч. Валиханова

Проекты грантового финансирования на 27 мес. (2020-2022 гг.)

Мусульманские и православные миссионеры в Казахстане: деятельность и результаты (XIX – начало XX веков)

Руководитель проекта: Садвокасова З.Т.

ИРН: AP08855385

Жоба атауы: «Қазақстандағы мұсылман және православ миссионерлері: қызметі мен нәтижелері (XIX – XX ғ. басы)»

Өтінім берілетін ғылымды дамытудың басым бағытының атауы: 6. “Мәңгілік ел” ғылыми негіздері (XXI ғасырдың білімі, гуманитарлық ғылымдар саласындағы іргелі және қолданбалы зерттеулер)

Өтінім берілетін мамандандырылған ғылыми бағыттың атауы, зерттеу түрі 6.3 гуманитарлық ғылымдар саласындағы іргелі, қолданбалы, пәнаралық зерттеулер: 6.3.2.Туған жер. Жалпыұлттық бірлік, бейбітшілік пен келісім.

Жобаның басталуы мен аяқталуының болжамды күні, оның ұзақтығы: 1 қазан 2020 – 31 желтоқсан 2022; 27 ай.

Өзектілігі. Қазақстанда миссионерлік қызметті, әсіресе діни-қоғамдық ағымдарды: мұсылмандық Нақшбанди ордендерін, Уайс қозғалысын, т.б. көрсетуге арналған іргелі еңбектер жоқ. Дәстүрлі исламға еш қатысы жоқ діни ілімдерді тарату жөніндегі іс-шаралар мүлде зерттелмеген. Мысалы, 1870 жылы Қазақстан жерінде жаңа мұсылмандық ілімді тарату жұмыстары жүргізілді, оның мағынасы болашақ о дүниеде жанды сақтау үшін өз мүлкін садақаға беру.

Жобаның мақсаты әлемдік конфессияларға ешқандай қатысы жоқ діни ілімдерді қазіргі заманғы насихаттаумен байланысты және әртүрлі бағыттағы миссионерлердің (Накшбандия мұсылман ордендері, ваис қозғалысы және т.б.), сондай – ақ православ уағызшыларының қызметін, оның ішінде XIX-XX ғғ. басындағы дәстүрлі емес бағыттарды Қазақстанның мұсылман халқы арасында жан-жақты зерттеуден тұрады.

Зерттеудің күтілетін нәтижелері жарияланымдар болып табылады:

Ғылыми журналдарда жаңа дереккөздерді пайдалана отырып мақалалар жариялау жоспарлануда, оның ішінде:

– Web of Science халықаралық деректер базасымен индекстелетін, не 1 (бірінші), не 2 (екінші), не 3 (үшінші) квартильге кіретін және (немесе) Social Science Citation Index немесе Arts and Humanities Citation Index базасына кіретін және (немесе) Scopus базасында CiteScore бойынша кемінде 35 (отыз бес) процентилі бар рецензияланатын ғылыми басылымда кемінде 1 (бір)мақала немесе шолу;

– нөлдік емес импакт-факторы бар (БҒССҚК ұсынған) рецензияланатын шетелдік және (немесе) отандық басылымдарда кемінде 3 (үш) мақала және (немесе) шолу.

– РҒДИ базасында кемінде бір мақала.

– құжаттар жинағын жариялау 32 б. т.

– ұжымдық монографияны дайындау және жариялау 10 б. т.

Қол жеткізілген нәтижелер ғылыми журналдарда жарияланған мақалаларда, ғылыми конференциялардағы баяндамаларда және ұжымдық монография бөлімдері түрінде көрсетілген:

2020 ж.

Рүстемов С.К., Оразов Р.Е. Мұсылмандық қозғалыс және қазақтар // Электронный научный журнал «edu.e-history.kz»– 2020 – №4 (24).

2021 ж.

РҒДИ журналдарындағы ғылыми мақалалар

Садвокасова З.Т. Православные миссионерские учреждения в Казахстане (XIX – начало ХХ вв.) // Вестник ИвГУ серия «Гуманитарные науки» №3 2021., С. 71-78.

БҒССҚК ұсынған журналдарда

Садвокасова З.Т. Материалы ЦГА РК как источник по изучению миссионерской деятельности православных проповедников (XIX-начало XX веков) // Вестник КарГУ. Серия историческая №3(103). 2021 г., С.97-108

Ғылыми журналдарда

Рүстемов С.К., Оразов Р.Е. ХХ ғасыр басындағы мұсылмандық либерализм және Алаш қозғалысы. // «edu.e-history.kz» электронды ғылыми журнал №2 (26), 2021 ж.

Ғылыми конференциялар жинақтарында

Садвокасова З.Т. Противомусульманская деятельность православных миссионеров и ее последствия. Материалы международной научно-практической конференции «Независимый Казахстан: история создания и актуальные проблемы государственности», посвященной 30-летию независимости Республики Казахстан в рамках «Нурпеисовских чтений». 17 марта 2021 г. С.37-42
Садвокасова З.Т. Документы Центрального Казахстанского архива о деятельности православных миссионеров (XIX – начало XX веков). Материалы XX Международной научной конференции «Государство, общество, церковь в истории России ХХ–XXI ВЕКОВ» Иваново, 31 марта – 1 апреля 2021 г. Иваново С.10-15
Садвокасова З.Т. Ислам – как препятствие на пути православной проповеди // Сборник материалов международной научно-практической конференции «II Абылайханские чтения», посвященная 30-летию Независимости Республики Казахстан, 80-летию КазУМОиМЯ им. Абылай хана и реализации программы «Рухани жаңғыру»14 апреля 2021 г. – с. 54-58.
Абдулина А.Т. К историографии проблемы православного миссионерства в Семиречье и Южном Казахстане // Материалы Республиканской научно-практической конференции «Проблемы этнической истории Южного Казахстана в контексте изучения этносоциальной структуры и традиционной культуры казахов» (Алматы, 14 мая 2021 г.). (В производстве).

БАҚ-тағы жарияланымдар мен сөз сөйлеулер

Садвокасова З.Т. Уроки истории или Верный выбор https://vecher.kz/uroki-istorii-ili-verniy-vibor 23 апреля 2021
Мухатова О.Х. Из жунгар в казаки // Огни Алатау №46, 24 апреля 2021 г.; №51, 15 мая 2021 г
Оразов Р.Е. Қажымұқанның орыс әйелі туралы өз қолымен жазған хаты табылды. // Жетісу газеті. 12 тамыз. 2021 жыл.

Зерттеу тобының мүшелері:

Садвокасова Закиш Тулеханован – жобаның ғылыми жетекшісі, тарих ғылымдарының докторы, профессор, Ш.Ш. Уәлиханов атындағы Тарих және этнология институты Қазақстанның жаңа тарихы бөлімінің бас ғылыми қызметкері.

Түйіндеме. Қазақ халқының рухани саласында автократияның отарлық саясатын зерттеумен айналысады. Ол Қазақстандағы патшалықтың рухани экспансиясы мәселесі бойынша және Германиядағы тарихи зерттеулердің әдіснамасы бойынша монографиялар (Saarbrucken), бірқатар құжаттар мен материалдар жинақтарын, соның ішінде: «протектораттан Ресей империясының колониясына» және 300-ге жуық мақалаларды, соның ішінде Scopus базасындағы жарияланымдарды шығарды. Ғылыми зерттеулердің нәтижелері халықаралық конференцияларда баяндалып, Ресей, Франция, Польша, АҚШ, Германия және т. б. журналдарда жарияланды. Сондықтан аталған зерттеу бұрын жүргізілген жұмыстармен тығыз байланысты.

Жобадағы жұмыс: Қазақстандағы мұсылман және православиелік миссионерлер қызметінің тарихы бойынша дереккөздердің теориялық-әдіснамалық базасын құру, рецензияланатын ғылыми журналдарда ғылыми мақалаларды жариялау (Scopus, РҒДИ, БҒССҚК базалары). Ғылыми конференция дайындау және өткізу. Құжаттар жинағын дайындауға қатысу.

Рүстемов Сәулебек Керімбекұлы – тарих ғылымының кандидаты.

Түйіндеме. Түркі-мұсылман халықтарының тарихын зерттеумен, XX ғ. басында Орталық Азияда қоғамдық-саяси қозғалыстардың қалыптасуымен, мұсылман білімінің тарихымен, ұлт-азаттық қозғалыстың жекелеген аспектілерімен айналысады. 100-ден астам ғылыми жарияланымның авторы. Бірқатар жобаларды жүзеге асыруда айтарлықтай тәжірибесі бар. Жобаның бағытына сәйкес жарияланымдары бар.

Мұхатова Оразгүл Хасенқызы – тарих ғылымының докторы, профессор.

Резюме.

Жобадағы жұмыс: құжаттық материалдарды жинау және жүйелеу. Рецензияланатын журналдарда ғылыми мақалалар жариялау, құжаттар мен материалдар жинағын баспаға дайындау. Ғылыми конференция дайындау және өткізу.

Оразов Рашид Ешенұлы – Қазақстанның жаңа заман тарихы бөлімінің АҒҚ

Түйіндеме. Негізгі ғылыми бағыты-жаңа дәуірдегі Қазақстан тарихын зерттеу. ХІХ ғасырда Ресей империясының Қазақстанды отарлауы егжей-тегжейлі зерттелуде. Зерттеу жұмысы 15 құжаттар мен материалдар жинағында және 150 ғылыми мақалалар мен жарияланымдарда көрсетілген. 2019 жылы көлемі 640 бет болатын «XVIII ғасырдың аяғы-XX ғасырдың басындағы қазақ халқының ұлт – азаттық қозғалысы» атты тағы бір жинақ (бірлескен авторлықта) жарық көрді. Ол сонымен қатар отарлау кезеңіндегі мұсылмандардың жағдайын зерттеумен айналысады, бұл жобаның бағытына байланысты.

Жобадағы жұмыс: мұрағаттардағы жұмыс, құжаттық материалдарды жинау және жүйелеу. Рецензияланатын журналдарда ғылыми мақалалар жариялау, құжаттар мен материалдар жинағын баспаға дайындау. Ғылыми конференция дайындау және өткізу

Жетпісбай Нұржан Ықсанұлы – Қазақстанның жаңа заман тарихы бөлімінің ҒҚ.

Резюме.

Бұрханов Бимурад Бадритдинұлы – Ш.Ш. Уәлиханов атындағы Тарих және этнология институтының Тарихнама, деректану және қазіргі заманғы әдіснама бөлімінің ғылыми қызметкері, тарих магистрі,

Түйіндеме. Ислам дінінің жекелеген мұсылман қызметкерлерінің балаларды оқыту саласындағы қызметін зерттейді. Жоба тақырыбы бойынша жарияланымдары бар.

Марғұлан Аида Серікқызы – Ш.Ш. Уәлиханов атындағы Тарих және этнология институтының PhD докторанты.

Түйіндеме. Қазақстанның революцияға дейінгі тарихын зерттейді.