2022 жылдың 18-31 шілде аралығында Ташкентке “ХХ ғасырдың 20-50 жылдарындағы Орта Азия республикалары аумағындағы қазақтар арасындағы саяси қуғын-сүргін (жаңа мұрағат көздері аясында)” жобасы бойынша іссапар аяқталды.
Тақырып бойынша іздеу жұмыстары Өзбекстан Республикасы Ғылым Академиясының іргелі кітапханасының, Әлішер Науаи атындағы Ғылыми кітапхананың қорларында жүргізілді. Кітапхана қорына Ш.Ш. Уәлиханов атындағы Тарих және этнология институтының және осы жолдар авторының жеке кітапханасының ғылыми басылымдары берілді, олар үлкен ризашылықпен қабылданды.
Ташкенттегі саяси қуғын-сүргін құрбандарын еске алу Мемлекеттік мұражайы да материалдардың бай қорына ие.
Қуғын-сүргінге ұшыраған қазақтар туралы жекелеген сілтемелер Украина мұрағаттарында өзбекстандықтардың “кулацкая” сілтемесі бойынша алынған материалдарда бар. Мұражайға “Мұхамеджан Тынышпаев (құжаттар, фотосуреттер, естеліктер)” кітаптары, жоба бойынша Халықаралық ғылыми-практикалық конференция материалдарының жинағы (2021 ж.6 қазан) және саяси қуғын-сүргін құрбандарын толық ақтау жөніндегі мемлекеттік комиссияның қолдауымен өткізілген конференция материалдарының жинағы (2021 ж. қараша) тапсырылды.
1937 жылы 21 қарашада Ташкентте тұтқындалған Түркістан автономиясының премьер – министрі Мұхамеджан Тынышбаевтың суретін мұражай стендіне орналастыру ұсынылды. Айтпақшы, мұражай стендінде Тұрар Рысқұловтың бір ғана суреті және “Қазақ тақырыбы” бойынша басқа да материалдар орналастырылған.
ХХ ғасырдың 20-50 – ші жылдары өзбекстандықтардың саяси қуғын-сүргін жөніндегі жетекші маманы, тарих ғылымдарының докторы, профессор Рустамбек Темирович Шамсутдиновпен жұмыс кездесуі өтті. Оның қаламына, атап айтқанда, Өзбек КСР – індегі белгілі мемлекеттік, кеңестік және партиялық қызметкерлер-қазақтардың тағдыры туралы алғашқы жарияланымдар тиесілі.
“Мерос” қорының мұрағатында Мұрағат материалдарының коллекциялары, соның ішінде үлкен террор бойынша, қуғын-сүргінге ұшыраған қазақтардың өмірбаяндық мәліметтері мен ұрпақтарының естеліктері зерделенді. Нәтижесінде-жобаның фотобанкі және жоба бойынша материалдар жинағының құжаттық бөлігі толықтырылды. Ұжымдық монографияның тарихнамалық бөлімі өзбекстандық әріптестерінің ғылыми еңбектерінің, сондай-ақ Ташкентте, Әндіжан мен Мәскеуде басылып шыққан, Интернет желісінде қолжетімсіз архивтік құжаттар жинақтарының есебінен нақтыланды және толықтырылды.
Әріптестермен кездесулерде өзара ғылыми қызығушылық тудыратын көптеген тақырыптар талқыланды. 07.00.01-“Өзбек КСР –індегі әлеуметтік-экономикалық және саяси үдерістердегі Усман Юсуповтың орны (1931-1966 жж.)” (Рахмон Мұхамадиев) және “Хорезмдегі кеңестерді ұжымдастыру саясаты және оның салдары (1929-1959 жж.)” (Умиджан Бекімметов) атты диссертацияның 07.00.01 – “Өзбек КСР-індегі әлеуметтік-экономикалық және саяси үдерістердегі орын” (1931-1966 жж.) Өзбекстан тарихы, рецензиялар жазылды.
Құлғазира Балтабаева, тарих ғылымдарының кандидаты