БАСИН Валентин Яковлевич

Институт ардагерлері

(1.02.1921, Гомель обл. Буда-Кошелево қ. – 11.08.1985, Алматы) – тарихшы, тарих ғылымдарының докторы, Ұлы Отан соғысына қатысушы. 1941 ж. Рогачев мұғалімдер ин-ның (Беларусь КСР), 1949 ж. Абай атынд. Қазақ пед. ин-тының тарих ф-тін бітірген. Алматы қаласында мұғалім болып жұмыс істеді. 1959 ж. Қазақ пед ин-тының аспирантурасын бітірді. 1959 ж. бастап ҚазКСР ҒА Ш.Ш. Уәлиханов ат. Тарих, археол. және этногр. ин-тының кіші, 1963 ж. бастап рев-ға д. Қазақстан тарихы бөлімінің аға ғыл. қызметкері. 1961 ж. «КПСС в борьбе за развитие тяжелой промышленности в Казахстане в годы Великой Отечественной войны» тақырыбында канд. дисс., 1975 ж. «Русско-казахские отношения в ХVІ-ХVІІІ вв. Сущность, формы, этапы» тақырыбында докт. дисс. қорғады. 1984 ж. проф. ғыл. атағына ие болды және Абай атын. Қазақ пед. ин-тының Жалпы тарих кафедрасының меңгерушісі. Ғалымның зерттеулерінің басты өзегі ХVІ-XX ғ. басындағы Қазақстан мен Ресейдің өзара қарым-қатынастарының тарихы, қазақ өлкесінің әр түрлі өңірлеріндегі Ресей бодандығы туралы заңнамалық актілердің күшіне ену үдерісі, Ресей мемл-нің Шығ-тағы саясатын тереңдеп енгізу жүйесіндегі Қазақстанның рөлі, Орт. және Орта Азия халықтарының тарихи тағдырындағы Ресейдің рөлі, сондай-ақ бірінші орыс бурж.-демокр. рев-сы кезеңіндегі Қазақстандағы рев-лық қозғалыс тарихының мәселелері, 1916 ж. Ұлт-азаттық көтеріліс, Қазан рев-сы қарсаңындағы өлкенің әлеум.-экон. дамуы, Ұлы Отан соғысы кезіндегі Қазақстан тарихын зерттеу мәселелеріне арналды. Сондай-ақ «Қазақ КСР тарихы: (көне заманнан бүгінгі күнге дейін)» жазуға қатысты. Бүкілодақтық және респ. ғыл, конференцияларда баяндамалар жасаған (М., 1971; Алматы, 1982). Ұлы Отан соғысына қатысқаны үшін бірнеше медальдармен марапатталған.

Шығ.: Тяжелая промышленность Казахстана в Великой Отечественной войне: (Ист. очерк). – А-Ата: Наука, 1965; Казахстан в системе внешней политики России в первой половине XVIII в. // Казахстан в XV-XVIII вв. – А-Ата, 1969; Истоки великой дружбы. – А-Ата, 1969. (Н.Е. Бекмаханова, Э.И. Герасимова); Фальсификаторы без маски. – А-Ата, 1971. (Ю.А. Зуев); Россия и казахские ханства в ХVІ-ХVІІІ вв. Казахстан в системе внешней политики Российской империи). – А-Ата: Наука, 1971; Советский Союз и некоторые вопросы развития национально-освободительного движения на Востоке // Казахстан в нерушимом союзе братских республик. – А-Ата, 1972. (Б. Сулейменов); Казахстан накануне и в период победы Великого Октября // Великий Октябрь в Казахстане: (Сб. статей). – А-Ата, 1977. (Б. Сулейменов, Ф. Маликов); Роль крепостей Восточного Казахстана в развитии русско-казахских отношений в период джунгарской агрессии // Вопросы социально-экономической истории дореволюционного Казахстана. – А-Ата, 1978. (Ж. Касымбаев); Восстание в 1916 г. в Казахстане: (Причины, характер, движущие силы). – А-Ата: Наука, 1977. (Б. Сулейменов); У истоков великого содружества: [Послесловие] // Сергеев А.П. Петербургский посол: Ист. роман. – А-Ата, 1980; Казахстан в составе России в XVIII- начале XX в. – А-Ата, 1981. -247 с. (Б. Сулейменов).

Литература: Биобиблиография обществоведов Казахстана. – А-Ата, 1986; Қазақстанның тарих ғылымы: Ш. Уәлиханов атынд. Тарих және этнология ин-ның 60-жылд. арн. – Алматы, 2005

А. Қали