Абылай хан (1711/12–1780/81) – XVIII ғасырдағы Қазақ хандығының көрнекті мемлекет қайраткері, сардар, аға хан (1771–1780/81). Өте күрделі ішкі саяси және халықаралық жағдайларда ол мемлекеттің тәуелсіздігі мен аумақтық тұтастығын сақтап қалды. Өмірбаяны Абылай ханның өмір жолы оңай болған жоқ. Ол 1711 ж. (кейбір деректер бойынша 1713 ж.) Түркістан қаласында (кейбір деректер бойынша Ташкентте) дүниеге келген [1]. Азан […]

Сұлтанмәмет сұлтан (1710-1794) – Қазақ хандығының көрнекті қайраткері. Жошы ханның ұрпағы. Абылай ханның немере ағасы. Орта Ертіс өңіріндегі қыпшақ ұлысының старшинасы. Атақты батыр әрі қолбастаған сардар. 1771 жылы Еділ қалмақтарына қарсы «Шаңды жорық» кезінде 50 мың адамнан тұратын жасақ жинады. Еділ қалмақтарымен және жоңғарлармен ерлікпен шайқасты. Орта жүз қазақтарының Ертістің оң жағалауына өтуіне бастамашысы болды. Ол […]

Шапырашты Наурызбай (XVIII ғасырда, шамамен 1706 (1708) – 1781 жылдары өмір сүрген,– Абылай ханның түменің (он мыңдықдық әскер) басқарған көрнекті қолбасшысы,  Абылай ханның ту ұстаушыларының бірі, XVIII ғ. қазақ-жоңғар соғыстарына қатысқан аты аңызға айналған қазақ батыры. Өмірбаяны XVIII ғасырдың бірінші жартысындағы Қазақ хандығының тарихы – жоңғар агрессиясынан азаттық үшін күресте ерлікке толы драмалық беттерінің бірі […]

Батыр Райымбек Түкеұлы (XVIII ғасырда өмір сүрген, шамамен 1705-1785 жж.) – Абылай ханның қолбасшысы, XVIII ғ. қазақ-жоңғар соғыстарына қатысқан және Жетісуды жоңғарлардан босатқан қазақ батыры; көзі тірі кезінде «әулие» деп аталды». Өмірбаяны XVII-XVIII ғасырларда Қазақ хандығы Тәуке хан басқаруы кезеңінде күшті хандық билікпен орталықтандырылған айтарлықтай қуатты этносаяси мемлекеттік құрылым болды. Қазақ хандарының саяси ықпал ету саласы Қазақтардың дәстүрлі көшпелі […]

Әбілқайыр МұхаммедҒази Баhадүр-хан (шамамен 1680 – 17 тамыз 1748) – көрнекті қолбасшы, саяси және мемлекет қайраткері, Кіші орда ханы (1710 – 17 тамыз 1748), Ұлы, Орта және Кіші орда қазақтарының аға ханы (шамамен 1719 – 17 тамыз 1748), қазақтар арасында жаңа Шыңғыс әулетінің негізін қалаушы. Өмірбаяны Тарих бізге Шыңғыстан тарайтын осынау тұлғаның қай жылы, қай […]

Қабанбай (Ерасыл) Қожақұлұлы (1692-1770) –  қазақ батыры, қолбасшы. Қабанбай батыр өз заманында тек батырлығымен ғана көзге түспеген, сонымен бірге ол – қолбасшы, батыр, ел басқарған көсем және мемлекет қайраткері ретінде танылды. 1718 жылы Аягөз шайқасы, 1724 жылы Түркістанды қорғау шайқасы, 1726 жылы Оңтүстік Қазақстан жеріндегі Бадам өзені жағасында Ордабасында өткен бүкіл қазақ құрылтайына қатысып, жоңғарларға […]

Ақтамберді Сарыұлы (1675-1768/69) – атақты жырау, батыр, мемлекет және қоғам қайраткері, дипломат. Өмірбаяны Қазақ тарихында жыраулық мектептің ірі өкілі, дипломат, халық арасында батыр ретінде де танылған атақты Ақтамберді жырау 1675 жылы қазіргі Оңтүстік Қазақстан өңірі, Қаратау маңында дүниеге келіп, өзінің бар ғұмырын елі мен жерінің тағдырына арнаған. Ақтамберді жырау 1768 жылы, кей деректерде 1869 жылы қайтыс […]

Мөңке Тілеуұлы (шамамен 1675–1756) қазақ даласының аса көрнекті сұңғыла дана-сәуегейлерінің бірі, қазіргі Қазақстанның Ақтөбе облысы, Шалқар ауданында туған. Ол Алтын Орданың Ұлы билеушісі Едігенің ұрпағы батыр, қолбасшы, би Тілеуке Айтұлының ұлдарының ішіндегі ең кішісі болғандықтан, тіптен оның аты Шыңғыс ханның немересі атақты Мөңке ханмен аттас болса да, кейде Ноғайлы Мөңке би деп атайтын, Сонымен оның шыққан тегі текті әулет болған. Ерекше […]

Әйтеке би Бәйбекұлы (1644 – 1700 жж.) – Тәуке хан (билік құрған жылдары 1680 – 1718 жж.) тұсында Хан Кеңесінің құрамына кірген, «Орда биі», қазақтың аса көрнекті мемлекет қайраткері. Ол Төле би, Қаз дауысты Қазыбек би сияқты ірі жеті бидің қатарында орталықтандырылған қазақ хандығының құқықтық заңдарының жинағы «Жеті Жарғыны» құрастырушылардың бірі болды. Әйтеке би қазақ мемлекеттілігінің орнығуына, сонымен қатар […]